Niepożądane reakcje poprzetoczeniowe – klasyfikacja i postępowanie

TRALI to ostre poprzetoczeniowe uszkodzenie płuc. Jest to druga przyczyna śmierci pacjenta po transfuzji. Występuje do 6 godzin po transfuzji. Kryteriami rozpoznania TRALI są: objawy ostrego uszkodzenia płuc (mają ciężki oraz gwałtowny przebieg, występuje hipoksemia, występują obustronne nacieki płuc widoczne w badaniu RTG/CT klatki piersiowej oraz wykluczenie przyczyn kardiologicznych), brak objawów obrzęku płuc przed transfuzją. Różnicą pomiędzy TRALI typu I a prawdopodobnym TRALI typu II jest stwierdzenie wpływu alternatywnych czynników ryzyka ostrego uszkodzenia płuc z możliwym związkiem czasowym nowo rozpoznanej niewydolności oddechowej. W rozpoznaniu prawdopodobnego TRALI typu II tymi czynnikami będą wcześniejsze wystąpienie urazu wielonarządowego, sepsy, zapalenia płuc, wstrząsu, aspiracji ciała obcego, inhalacji toksyn, oparzeń. Przyczyną TRALI może być obecność przeciwciał anty-HLA i/lub anty-HNA w przetaczanym składniku krwi (przeciwciała dawcy) lub w surowicy biorcy, lub obecność bioaktywnych lipidów oraz cytokin uwalnianych z rozpadłych komórek w przechowywanych składnikach krwi. Postępowanie w przypadku wystąpienia TRALI u pacjenta polega na leczeniu objawowym (tlenoterapia, intubacja i mechaniczna wentylacja). Zapobieganie TRALI polega na eliminacji dawcy, w przypadku gdy przetoczenie jego krwi spowodowało wystąpienie u biorcy TRALI. Chory, u którego wystąpiło TRALI otrzymuje, w przypadku kolejnych przetoczeń, składniki krwi ubogoleukocytarne. Innym sposobem zapobiegawczym są- powszechne filtrowanie składników krwi, wykrywanie przeciwciał antyleukocytarnych oraz przetaczenie osocza wyłącznie od mężczyzn bez transfuzji krwi w przeszłości (11,12,13).

TACO to poprzetoczeniowe przeciążenie krążenia. Polega na zbyt szybkim przetoczeniu zbyt dużej objętości krwi. Występuje zwykle u pacjentów z prawidłową objętością krwi i niedoborem hemoglobiny, częściej u pacjentów z niewydolnością krążenia i/lub niewydolnością nerek. Występuje najczęściej w trakcie transfuzji lub do 6 godzin od zakończenia transfuzji. Objawami są głównie nadciśnienie tętnicze, zaburzenia rytmu serca, ostra niewydolność oddechowa. Postępowanie w przypadku TACO polega na wyrównaniu przewlekłej niedokrwistości powoli, typowym leczeniem niewydolności krążenia, a w razie konieczności krwioupust (11,12,14).

Poprzetoczeniowa reakcja hypotensyjna polega na spadku ciśnienia skurczowego krwi podczas transfuzji lub do 1godziny po transfuzji o co najmniej 30 mmHg. Może wystąpić zaczerwienienie twarzy i bóle brzucha. Spadek ciśnienia zazwyczaj ustępuje szybko po zatrzymaniu przetoczenia (11,12).

Duszność poprzetoczeniowa występuje w ciągu 2 godzin po transfuzji, to ostre zaburzenie oddechowe, które nie spełnia kryteriów TRALI, TACO lub reakcji anafilaktycznej (11,12).

Poprzetoczeniowa skaza małopłytkowa (PTP) to opóźniony odczyn poprzetoczeniowy, występuje 5-12 dni po transfuzji. Występuje głównie u chorych z normą płytek, występuje zwykle po przetoczeniu KKCZ, może utrzymywać się od kilku dni do kilku miesięcy. Polega na aktywacji wtórnej odpowiedzi immunologicznej, w wyniku transfuzji składników krwi zawierających płytki, biorcy posiadającemu przeciwciała skierowane do swoistych antygenów płytkowych HPA lub uodpornienie swoistymi antygenami płytek krwi po ciąży. PTP wynika z obecności przeciwciał głownie anty-HPA-1a. Objawami są głównie skaza skórna i śluzówkowa, krwawienia, małopłytkowość. W przypadku konieczności kolejnych transfuzji wskazane jest przetaczanie składników krwi od dawcy zgodnego w antygenach HPA z biorcą (11,12,15).

Potranzfuzyjna choroba przeszczep przeciw biorcy – Ta-GvHD jest odczynem opóźnionym, zwykle występuje około 1-6 tygodni po transfuzji. Polega na przetoczeniu żywych, zdolnych do proliferacji limfocytów T. Limfocyty T dawcy rozpoznają komórki biorcy jako obce. Organizm biorcy jest niezdolny do wytworzenia reakcji odpornościowej, która doprowadziłaby do niszczenia limfocytów dawcy. Zazwyczaj występuje u biorców z wrodzonymi niedoborami odporności, przewlekłymi białaczkami limfocytowymi, chłoniakami Hodgkina czy różnymi stanami immunosupresji. Objawy to głownie wysypka skórna, rumień, pęcherze, biegunka, nudności, wymioty, pancytopenia, gorączka, infekcje. Rozpoznanie polega na biopsji skóry i badaniu hist-pat. – agresywny naciek limfocytów. Zapobieganie to przede wszystkim stosowanie preparatów napromieniowanych (12,16).

Innymi reakcjami poprzetoczeniowymi mogą być: hemoliza nieimmunologiczna (spowodowana niewłaściwym przechowywaniem preparatów, dodawaniem leków do preparatów, nieodpowiednim sprzętem do transfuzji, podgrzewaniem, zamrażaniem KKCz), anafilaksja (objawy są natychmiastowe lub do 4 godz. po transfuzji, objawy reakcji alergicznej, niestabilność sercowo-naczyniowa, zatrzymanie krążenia (postępowanie jak we wstrząsie anafilaktycznym), poprzetoczeniowa hipotermia (zazwyczaj u pacjentów u których wykonano masywne przetoczenia krwi, operacje w hipotermii, pacjenci w stanie krytycznym lub pacjenci u których występują autoprzeciwciała reagujące w niskiej temperaturze), hipokalcemia (poprzez szybkie przetoczenie składnika krwi zawierającego cytrynian, który prowadzi do wiązania jonów wapnia i magnezu), hiperkaliemia (podczas przechowywania składników krwi dochodzi do przenikania potasu z krwinek do osocza), hemosyderoza (wzrost poziomu ferrytyny we krwi, co prowadzi do hemochromatozy – przeciążenia żelazem –zazwyczaj u przewlekłych biorców krwi, po przetoczeniu kilkudziesięciu jednostek KKCz), powikłania bakteryjne (sepsa poprzetoczeniowa – bardzo ważna jest makroskopowa ocena składnika krwi przed transfuzją, zmętnienie, ocena szczelności pojemnika po rozmrożeniu osocza oraz prawidłowa procedura podłączenia składnika krwi), zatop powietrzny (obecność powietrza w zestawie przetoczeniowym), zakażenia wirusami HBV, HCV, HIV, SARS, CMV, EBV, zakażenia pierwotniakami, prionami, bakteriami, potransfuzyjne martwicze zapalenia jelit (12,17,18,19,20).

Czytaj też: Laboratoryjne metody diagnostyki zakażeń Clostridioides difficile jako ważny aspekt w leczeniu i kontroli CDI