Badanie moczu i jego rola w podstawowej opiece zdrowotnej

Objawy łagodnego zapalenia pęcherza moczowego u osoby, która nie gorączkuje polega na stosowaniu przez kilka dni antybiotyku dobranego na podstawie antybiogramu. Najczęściej stosowane leki to biseptol (trymetoprym w połączeniu z sulfametoksazolem), nitrofurantoina, cyprofloksacyna. W przypadku zakażenia nerek (gdy objawem towarzyszącym jest gorączka oraz wymioty), zazwyczaj konieczne jest leczenie szpitalne i stosowanie antybiotyków podawanych dożylnie lub mięśniowo. W tym przypadku terapia trwa znacznie dłużej. ZUM u ciężarnych zwiększa ryzyko wcześniactwa, urodzenia dziecka z niską masą ciała oraz śmiertelności okołoporodowej, przez co tak ważne jest zastosowanie odpowiedniego leczenia. W przypadku kobiet w ciąży zakażenie układu moczowego należy leczyć również przy braku występowania objawów klinicznych, a o jego obecności świadczy dodatni wynik posiewu moczu, tzw. bakteriomocz bezobjawowy. „Celem terapii w zakażeniach dróg moczowych u kobiet w ciąży jest podanie skutecznego antybiotyku, który będzie jak najbardziej bezpieczny dla rozwijającego się płodu. Antybiotykami pierwszego rzutu są aminopenicyliny z inhibitorem betalaktamaz, trimetoprim, cefalosporyny II i III generacji oraz aminoglikozydy. Współcześnie występujące patogeny bakteryjne, wywołujące ZUM pozyskały wiele nowych cech, które sprawiają, że skuteczne leczenie ZUM jest coraz trudniejsze. Najważniejszą z nich, jak również najtrudniejszą do zwalczania jest nabycie mechanizmów oporności na antybiotyki. Zjawisko to dotyczy nie tylko szczepów szpitalnych, ale również w mniejszym stopniu pozaszpitalnych” w: „Diagnosta laboratoryjny” nr 1 (66) str. 28.

Rutynowe wykonywanie posiewów kontrolnych po leczeniu zakażenia układu moczowego jest zalecane u kobiety ciężarnej u której raz wystąpi zakażenie. Już do końca ciąży należy wykonywać kontrolne posiewy moczu. Poza tym badanie mikrobiologiczne (posiew moczu) należy powtórzyć u przeciętnego pacjenta jedynie w przypadku, gdy objawy nie ustępują po tygodniu do dwóch tygodni leczenia. Większość przypadków zakażeń układu moczowego zostaje całkowicie wyleczone po zastosowaniu celowanego antybiotyku przez odpowiednio długi czas.

Podsumowanie

Rozpoznanie zakażenia układu moczowego opiera się na stwierdzeniu typowych objawów klinicznych (częste bolesne oddawanie moczu, gorączka, piekący ból w cewce moczowej podczas mikcji, częste oddawanie małych ilości moczu, dreszcze, bóle głowy, ból w okolicy lędźwiowej lub nadłonowej, oddawanie moczu częściej niż dwa razy w ciągu nocy, nudności, wymioty), które należy za każdym razem potwierdzić wynikami badań laboratoryjnych (analitycznych i mikrobiologicznych). Jak omówione zostało w pierwszej części artykułu, rozpoznanie ZUM jest stwierdzane na podstawie wyniku badania ogólnego moczu z wykorzystaniem testów paskowych oraz badania elementów upostaciowanych z wykorzystaniem metod automatycznych (białko w moczu) lub klasycznego osadu moczu. Badanie mikrobiologiczne, czyli posiew moczu jest badaniem uzupełniającym potwierdzającym ZUM. W każdym przypadku dodatni wynik posiewu moczu > lub = 10 : 5 (czyli 100 000) żywych bakterii jednego rodzaju w 1 ml moczu wymaga odniesienia do wyniku badania ogólnego moczu. Dlatego tak ważne są badania kontrolne (morfologia wraz z badaniem ogólnym moczu) minimum dwa razy do roku, aby zapobiec nawrotom poważniejszych postaci zakażenia układu moczowego oraz innych chorób mających negatywny skutek dla całego organizmu.

Piśmiennictwo

1. Schattdorf-Timm C., Volher Maier C.: Kontrola jakości badań laboratoryjnych. Badania laboratoryjne. Odczytywanie wyników. Wyd. Muza SA, 1999, 2011.
2. Kwartalnik „Diagnosta laboratoryjny” 2022, nr 1 (66), wyd. KIDL Warszawa.
3. Węgrowicz-Rebandel I., Rebandel H.: Atlas osadu moczu. Wyd. PZL, Warszawa, 2006.
4. Dabrowska-Szponar M., Garbacz K., Piechowicz L.: Praktyczny atlas mikrobiologii. GUM, Gdańsk, 2011.
5. Szewczyk E.: Diagnostyka bakteriologiczna. Wyd. PWN, Warszawa, 2005.

Przypisy:

1. Schattdorf-Timm C., Volher Maier C.: Kontrola jakości badań laboratoryjnych. Badania laboratoryjne. Odczytywanie wyników. Wyd. Muza SA, 1999, 2011, str. 18.
2. Pudełek A.: Badanie ogólne moczu. Trudności diagnostyczne podczas wykonywania i interpretacji wyników badania ogólnego moczu. Ocena bezobjawowej, mikroskopowej hematurii u osób dorosłych. Wyd. Agape.
3. Pudełek A.: Badanie ogólne moczu. Trudności diagnostyczne podczas wykonywania i interpretacji wyników badania ogólnego moczu. Ocena bezobjawowej, mikroskopowej hematurii u osób dorosłych. Wyd. Agape.