Diagnostyka onkologiczna w Polsce – szanse i wyzwania

Nie tylko rak jajnika i piersi, ale również trzustki czy gruczołu krokowego mogą być zależne od mutacji w genach BRCA1 i BRCA2. Dlatego tak istotne jest przeprowadzenie jak największej liczby badań molekularnych, pozwalających odpowiednio szybko wykryć potencjalne zagrożenie dla zdrowia pacjenta i jego najbliższych, a w niektórych przypadkach rozpocząć leczenie wyprzedzające. Jednak polskie statystyki nie napawają optymizmem.

Szanse, ale przede wszystkim wyzwania związane z rozwojem krajowej diagnostyki onkologicznej stanowiły temat przewodni konferencji eksperckiej zorganizowanej w Centrum Prasowym PAP. Jak wynika bowiem z raportu przygotowanego przez Modern Healthcare Institute, badania genetyczne w nowotworach BRCA-zależnych (jajnika, piersi, trzustki, gruczołu krokowego) są w Polsce wykonywane znacznie rzadziej, niż wskazuje na to epidemiologia i zalecenia kliniczne.

50 tysięcy zachorowań i 20,5 tys. zgonów rocznie – to żniwo nowotworów BRCA-zależnych w Polsce, które zsumowane zajmowałyby siódme miejsce pod względem częstotliwości występowania.

Diagnostyka onkologiczna w Polsce

– Jednym z podstawowych narzędzi zahamowania tej „epidemii” są badania genetyczne pozwalające wykryć i oznaczyć wadliwe geny, od 2017 roku finansowane przez NFZ, jednak wciąż nie wykorzystujemy w pełni ich potencjału – zauważył prof. Tadeusz Pieńkowski z Radomskiego Centrum Onkologii, CMKP.

Podstawową korzyścią z promowania i upowszechniania diagnostyki molekularnej w onkologii jest możliwość podjęcia odpowiednio wcześnie działań – profilaktycznych bądź leczniczych.

– W medycynie w ostatnich latach dokonał się prawdziwy przełom i obecnie dysponujemy lekami, które minimalizują ryzyko zachorowania wielu pacjentów. Badania molekularne tworzą więc podstawę do budowy kompleksowego systemu opieki nad osobami z tzw. grup ryzyka – kierowane na testy od razu po zidentyfikowaniu niepokojących sygnałów, takich jak doświadczenie z nowotworem ich bliskich, mogłyby wkroczyć na jasno wytyczoną ścieżkę specjalistycznej opieki – wyjaśniał prof. Mariusz Bidziński, konsultant krajowy w dziedzinie onkologii klinicznej.

Przez sześć lat finansowania badań molekularnych przez NFZ wykonano ich około 150 tysięcy, podczas gdy tylko w jednym roku nowotwory rozpoznaje się u 180-200 tysięcy pacjentów. Po początkowej tendencji wzrostowej liczba badań w latach 2021 i 2022 była niemal identyczna. Utrzymują się bardzo znaczące różnice w poszczególnych województwach pod względem zakresu wykorzystania badań genetycznych, a także typów świadczeń rozliczanych.

– Kluczową barierą w rozwoju diagnostyki onkologicznej w kontekście BRCA1 i BRCA2 są przede wszystkim kwestie organizacyjne. Finansowanie skonstruowane jest w taki sposób, że obejmuje jedynie badania wiążące się z hospitalizacją danej osoby w szpitalu – środowisko lekarskie postuluje natomiast udostępnienie diagnostyki na poziomie zwykłych poradni, gdzie pacjenci przychodzą najczęściej – tłumaczył prof. Artur Kowalik ze Świętokrzyskiego Centrum Onkologii i Uniwersytetu Jana Kochanowskiego.

To właśnie województwo świętokrzyskie, obok zachodniopomorskiego, pochwalić się może najwyższym w skali kraju odsetkiem przeprowadzonych badań molekularnych. Na przeciwległym biegunie znajdują się Mazowsze i Wielkopolska. Jak przekonywał profesor Kowalik, tajemnicą sukcesu programu diagnostycznego jest z jednej strony owocna współpraca specjalistów z wielu dziedzin medycyny i instytutów, z drugiej zaś – stale edukowanie nie tylko pacjentów, ale również personelu medycznego.

– Takie badania to obecnie międzynarodowy standard i praktyka zalecana przez towarzystwa medyczne oraz naukowe na całym świecie. Szansa odpowiednio wczesnego wykrycia zagrożenia i podjęcia działań profilaktycznych bądź spersonalizowanej terapii to wielka nadzieja dla chorych i ich rodzin. Każdy świeżo zdiagnozowany pacjent powinien mieć automatyczny dostęp do badań molekularnych – potwierdził dr Leszek Kraj z Uniwersyteckiego Centrum Klinicznego WUM.

Czytaj też: Aplikacja pomoże wykryć wznowy raka płuc