Rozwój nowoczesnych technologii wspiera lekarzy podczas planowania i przeprowadzania zabiegów

Rozmowa z prof. dr. hab. Dariuszem Dudkiem, Dyrektorem Centrum Medycyny Cyfrowej i Robotyki Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum, i Adrianą Złahodą-Huzior, z Katedry Metrologii i Elektroniki Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.

Małgorzata Ullmann: Medycyna zmienia się pod wpływem nowych technologii. W jakich obszarach te zmiany postępują najszybciej?

Polska medycyna zmienia się pod względem dostępu do nowych technologii oraz ze względu na innowacyjny charakter terapii. W ostatnim czasie widać jednoznacznie, że metody leczenia farmakologicznego nie są wystarczające w zakresie choroby niedokrwiennej serca, szczególnie u pacjentów z niewydolnością serca czy też z chorobami zastawek serca. Leczenie farmakologiczne jest wspierane przez leczenie zabiegowe, co było znane od wielu lat w medycynie, jednak dzięki najnowszym technologiom kardiologii inwazyjnej i miniinwazyjnej kardiochirurgii zabiegi są bardziej precyzyjne, mniej obciążające organizm człowieka oraz dające lepsze wyniki leczenia niż samodzielne leczenie farmakologiczne.

W leczeniu ostrych zespołów wieńcowych zdecydowany przełom w kardiologii nastąpił 20 lat temu, kiedy interwencyjne leczenie przy pomocy stentowania tętnic wieńcowych spowodowało bardzo dużą redukcję śmiertelności w zawale serca – z ponad 15-20% do około 5%. Dodatkowo leczenie przewlekłych zespołów wieńcowych, a więc dławicy piersiowej i niedokrwienia miokardium, przy pomocy angioplastyki wieńcowej oraz dzięki zastosowaniu innowacyjnego obrazowania wewnątrzwieńcowego ultrasonografii i optycznej koherentnej tomografii daje poprawę wyników stentowania tętnic wieńcowych, a w połączeniu z nowoczesną farmakoterapią daje poprawę komfortu życia oraz w wielu sytuacjach poprawę rokowania pacjentów.

W ostatnich latach z całą pewnością przełomem stało się również leczenie ostrej zatorowości tętnic płucnych. W Europie przygotowaliśmy konsensus, w którym pokazujemy, jak należy używać technik kardiologii zabiegowej, cewników i odpowiednich urządzeń do defragmentacji i aspiracji skrzeplin. U pacjentów z ciężką zatorowością płucną jesteśmy w stanie poprawić ich rokowanie. Jest to kolejny przykład, kiedy metody kardiologii zabiegowej, a więc metody oparte o techniki przezskórne (bez otwierania klatki piersiowej), dają poprawę wyników leczenia. Kolejnym obszarem są zabiegi w zakresie zastawek serca, które, od wielu lat prowadzone przez zespoły kardiochirurgiczne, dzisiaj stają się tylko częścią kardiochirurgii, ponieważ kardiochirurdzy i kardiolodzy wypracowali małoinwazyjne techniki leczenia wszystkich czterech zastawek serca, bez otwierania klatki piersiowej. Techniki te umożliwiają bardzo szybkie rekonwalescencje, a więc krótką rehabilitację i krótki okres pobytu w szpitalu. Oczywiście są one zarezerwowane szczególnie dla pacjentów starszych i wysokim ryzykiem dla klasycznych operacji kardiochirurgicznych. Jednak metody te są coraz powszechniej używane i będą stosowane w coraz większych populacjach chorych i u młodszych pacjentów.

Szczególnie spektakularne wyniki leczenia osiągamy poprzez zabiegi TAVI, a więc u chorych ze stenozą aortalną, którzy dawniej kwalifikowali się wyłącznie do leczenia kardiochirurgicznego z otwieraniem klatki piersiowej. Obecnie co roku u blisko 4000 osób w Polsce wykonywane są zabiegi TAVI, które skracają okres pobytu w szpitalu i umożliwiają poprawę rokowania pacjentów. W ciągu ostatnich 20 lat kompleksowe zabiegi angioplastyki wieńcowej oraz niezależnie małoinwazyjne metody leczenia zastawki aortalnej, a także klipsowania płatków zastawki mitralnej i trójdzielnej poprawiły rokowanie wielu pacjentów, szczególnie w wieku starszym. Coraz częściej metodami małoinwazyjnymi są operowani również pacjenci młodsi, co przedłuża długość ich życia.

Dodatkowy postęp, jaki obserwujemy, to leczenie choroby niedokrwiennej serca i tętnic wieńcowych w zakresie kompleksowego leczenia wielonaczyniowej choroby wieńcowej, w przypadku której dzięki nowym technikom obrazowania wewnątrzwieńcowego, pomiarom ciśnień wewnątrzwieńcowych oraz nowym urządzeniom do dekalcyfikacji zwężeń tętnic wieńcowych [rotablacja, orbitalna aterektomia, litotrypsja (IVL)], zwiększają się możliwości leczenia pacjentów technikami małoinwazyjnymi, często w jednej lub dwóch sesjach podczas krótkich pobytów w szpitalu. Znacząco redukuje to objawy dławicy piersiowej, powoduje zmniejszenie niedokrwienia serca, a często również poprawę czynności skurczowej lewej komory.

Kolejny obszar kardiologii inwazyjnej, w którym nastąpiły bardzo duże innowacje w ciągu ostatnich trzech lat, to diagnostyka zaburzeń czynności naczyń nasierdziowych, dużych naczyń na powierzchni serca, a także naczyń mikrokrążenia, a więc naczyń niewidocznych w klasycznych metodach obrazowania, znajdujących się w mięśniu serca. Okazuje się, że przy dobrej diagnostyce mikrocewnikami do pomiarów wewnątrzwieńcowych ciśnień jesteśmy w stanie zdiagnozować pacjentów z zaburzeniami funkcji mikrokrążenia, nawet przy braku zwężeń w dużych tętnicach wieńcowych, które to mogą powodować objawy niedokrwienia serca. Zjawisko to jest często obserwowane u kobiet. Dzisiaj umiemy zdiagnozować i określić w sposób obiektywny stopień zaburzenia funkcji mikrokrążenia oraz zdecydować o optymalizacji farmakoterapii.

Dodatkowo, obok małoinwazyjnych technik zabiegowych, w kardiologii inwazyjnej mocno rozwinęły się nowoczesne technologie wspierające lekarzy podczas planowania i przeprowadzania zabiegów, takie jak zaawansowane techniki obrazowe czy robotyka. Coraz częściej lekarze podejmują decyzje dotyczące terapii na podstawie zaawansowanych obrazów tomografii komputerowej czy rezonansu magnetycznego serca, analizując je w formie trójwymiarowej z możliwością wykonania dokładnych pomiarów struktur serca, obserwacji przepływów krwi czy też wirtualnego zaplanowania implantacji stentu lub zastawki serca. Wsparcie zabiegu za pomocą ramienia robotycznego umożliwia natomiast zwiększenie precyzji wykonywania zabiegu przy jednoczesnej redukcji promieniowania jonizującego dla pacjenta i personelu medycznego.

Czytaj też: Założenia funkcjonowania oddziałów intensywnego nadzoru kardiologicznego