Rozwój nowoczesnych technologii wspiera lekarzy podczas planowania i przeprowadzania zabiegów

Wszystkie wymienione nowe techniki zabiegowe oraz innowacyjne urządzenia w kardiologii inwazyjnej i małoinwazyjnej kardiochirurgii powodują, że zabiegi stają się dla pacjentów kardiologicznych coraz bezpieczniejsze przy wykonywaniu zabiegów w warunkach sal hybrydowych, a więc w salach chirurgicznych wyposażonych w angiograf (tor wizyjny) wraz z rozbudowanymi urządzeniami do echokardiografii, a także w klasycznych pracowniach kardiologii inwazyjnej. Dzięki wymienionym technikom nowoczesnego obrazowania w najnowszych publikacjach obserwujemy dane kliniczne z coraz mniejszą ilością stosowanego kontrastu cieniującego przy zabiegach kardiologii inwazyjnej oraz mniejszą ilością promieniowania rentgenowskiego, co jest ważne dla zachowania bezpieczeństwa pacjentów oraz zespołów medycznych. Ten trend na pewno będzie dalej kontynuowany w pracach EAPCI Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego czy szkoleniach prowadzonych przez PCR w Paryżu oraz w Londynie, corocznych konferencjach, ponieważ stała kontrola jakości daje podstawy do większego upowszechnienia tych zabiegów, zwiększenia bezpieczeństwa i skuteczności leczenia dla pacjentów oraz ochronę zespołów medycznych przed negatywnymi skutkami promieniowania rentgenowskiego.

Jakiego rodzaju innowacje pojawiły się ostatnio w kardiologii interwencyjnej? W jakim kierunku zmierza jej rozwój?

Dzisiejsza kardiologia inwazyjna jest zupełnie inną kardiologią inwazyjną niż ta, którą znaliśmy 5-10 lat temu. Wiele zespołów w trakcie ostatnich trzech lat wypracowało metody nie tylko małoinwazyjnego leczenia, ale nieinwazyjnej diagnostyki dzięki tomografii komputerowej oraz rezonansowi magnetycznemu. Pozwala to na planowanie zabiegów terapeutycznych oraz zwiększa precyzję diagnozy.

Dzisiejsza kardiologia inwazyjna będzie często oznaczała precyzyjną diagnozę, ale niekoniecznie natychmiastowe leczenie zabiegowe. Będą sytuacje kliniczne, w których będziemy chcieli implantować stenty wieńcowe czy też implantować zastawki, ale wielu pacjentów będzie też miało postawioną diagnozę z możliwością odroczenia leczenia zabiegowego o kilka miesięcy czy kilka lat, co jest precyzyjnie monitorowane klinicznie dzięki technikom obrazowym.. Dodatkowo kardiolodzy inwazyjni wypracowali bardzo precyzyjne metody oceny tętnic wieńcowych w tomografii komputerowej, a więc nieinwazyjnej koronarografii, oraz nastąpił potężny rozwój rezonansu magnetycznego w ocenie chorób serca. Jest to wręcz obowiązkowe, aby choroby mięśnia sercowego, jak zapalenie czy uszkodzenia na skutek zawału serca, czy też inne choroby zwane kardiomiopatiami były diagnozowane wyłącznie poprzez wysoko zaawansowane techniki rezonansu magnetycznego.

Co więcej, mocno rozwinęły się techniki symulacji zabiegów: cyfrowe oraz realistyczne. Na podstawie badań obrazowych pacjenta program komputerowy, często przy wykorzystaniu technik sztucznej inteligencji, wykonuje szereg obliczeń, sugerując operatorowi dedykowany dla pacjenta rozmiar urządzenia wszczepialnego. Dodatkowo możliwe jest wykonanie specyficznego dla pacjenta wydruku 3D jego serca i przetestowanie całego zabiegu przez operatora w warunkach laboratoryjnych przy wykorzystaniu prawdziwych urządzeń zabiegowych. Odgrywa to szczególną rolę w przypadku rzadkich, kompleksowych zabiegów wymagających dodatkowego przygotowania zespołu medycznego. Trenujemy techniki zabiegowe podobnie jak piloci szkolący się na symulatorach.

Możliwe jest już przeprowadzanie skomplikowanych zabiegów kardiologicznych i kardiochirurgicznych na odległość. Czy w Polsce również są podejmowane takie próby?

Naturalnym pytaniem staje się, czy przy zaawansowaniu technologicznym zabiegów kardiologii inwazyjnej i kardiochirurgii możliwe jest przeprowadzenie zabiegów na odległość. Generalnie można powiedzieć, że łącza internetowe, możliwości techniczne i technologiczne urządzeń pozwalają na przeprowadzenie takich zabiegów. W roku 2022 przeprowadziłem takie zabiegi w Stanach Zjednoczonych wraz z zespołem kardiologów na odległość przy wykorzystaniu wydrukowanych modeli serc 3D. Nie możemy jeszcze tych technik stosować u ludzi, ponieważ nie tyle brakuje wystarczająco dobrych urządzeń, ale regulacji związanych z przeprowadzeniem takich zabiegów. Jeżeli będę przeprowadzał zabieg na konsoli w Polsce u pacjenta, który znajduje się z we Włoszech, to powstaje pytanie, kto ponosi odpowiedzialność za pacjenta. Mamy tutaj zarówno problem związany z różnymi regulacjami medycznymi w dwóch krajach, jak i odpowiedzialnością dwóch lekarzy, z których jeden może nadzorować pacjenta na miejscu, a operator z innowacyjnymi technikami o bardzo specjalistycznej wiedzy, wykorzystując techniki telemedyczne, operuje na odległość. Rodzi się pytanie, kto jest odpowiedzialny za leczenie i plan terapeutyczny takiego pacjenta. Dodatkowo często podnoszony jest temat cyberbezpieczeństwa sieci podczas wykonywania takiej procedury. Myślę, że w krótkim czasie w Unii Europejskiej zostaną wypracowane modele takiej regulacji prawnej i w najbliższych latach będziemy obserwowali coraz więcej zabiegów eksperymentalnych w symulacjach komputerowych oraz na wydrukach 3D, a potem zostaną one skonwertowane do realnych zabiegów klinicznych. Mam wrażenie, że ten czas nadchodzi, a nasz zespół bardzo intensywnie uczestniczy w tym rozwoju w zespołach międzynarodowych.

Środowisko kardiologów rozpoczęło dyskusję o powstaniu systemu leczenia pacjentów we wstrząsie kardiogennym. Co stanowi klucz do powodzenia takiego leczenia?

Kardiologia interwencyjna również odnosi sukcesy w leczeniu pacjentów z zawałem serca powikłanym wstrząsem kardiogennym, a więc w sytuacji, kiedy rokowanie pacjenta jest najtrudniejsze i najbardziej obciążające. Kardiologia inwazyjna dysponuje metodami do szybkiej implantacji stentów wieńcowych oraz pomp do krótkoterminowego oraz średnio- i długoterminowego wspomagania pracy serca. Jednakże wyzwaniem przy leczeniu pacjentów ze wstrząsem kardiogennym jest koordynacja zespołów po zgłoszeniu pacjenta przez stację pogotowia czy inny szpital regionalny. Konieczne jest kierowanie takich pacjentów do wysoko wyspecjalizowanych jednostek wykonujących pełen wachlarz zabiegów kardiologii inwazyjnej i kardiochirurgii. Kiedy pacjent musi być skonsultowany niemalże w tym samym czasie przez anestezjologa, przez zespół intensywnej terapii kardiologicznej, kardiologów inwazyjnych, a w niektórych sytuacjach również przez kardiochirurgów. Aby takie leczenie było nie tylko możliwe, ale i skuteczne, odpowiednie zastosowanie technik rewaskularyzacji wieńcowej i odpowiedniego momentu założenia mechanicznej pompy serca determinuje szansę przeżycia takich pacjentów. To, czego potrzebujemy w Polsce i nad czym pracuje w tej chwili Polskie Towarzystwo Kardiologiczne i Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne, to skoordynowane medyczne zespoły dla leczenia wstrząsu kardiogennego, a więc skoordynowana grupa medyczna, która jest w stanie skutecznie leczyć przez koordynację procesów diagnostyczno-terapeutycznych. To trochę jak drużyna Formuły I, która w bardzo krótkim czasie musi osiągnąć bardzo duże efekty, w sposób skoordynowany, przy użyciu najbardziej wysokospecjalistycznych urządzeń.

Europejskie Towarzystwo Kardiologiczne określa Polskę mianem kraju o wysokim ryzyku sercowo-naczyniowym. Jakie najważniejsze zmiany w zakresie dostępności do terapii są potrzebne, by leczenie było skuteczniejsze?

Z najnowszych danych opublikowanych w Europejskim Towarzystwie Kardiologicznym wynika jasno, że Polska, pomimo bardzo dużego postępu w zakresie leczenia kardiologicznego i kardiochirurgicznego, należy do krajów o wysokim ryzyku sercowo-naczyniowym. Jest to prawdopodobnie związane z niedaleką przeszłością polskiego społeczeństwa, kiedy zasady profilaktyki kardiologicznej, dobrego odżywiania i zrównoważonego stylu życia, równowagi pomiędzy pracą a odpoczynkiem nie były tak popularne. To powoduje, że mamy wielu pacjentów o dużym ryzyku incydentów sercowo-naczyniowych, z wysokim stężeniem cholesterolu, trójglicerydów, glukozy, otyłości oraz innych znanych czynników ryzyka miażdżycy. Dla rozwoju medycyny konieczne są dalsze nakłady zarówno na diagnostykę, jak i leczenie w kardiologii, ponieważ po roku 2015 nastąpiło załamanie finansowania nowych technologii w kardiologii, a dopiero w ostatnich latach ponownie byliśmy w stanie przełamać ten niekorzystny trend. Wprowadzono wiele zabiegów innowacyjnych, zwiększono nie tylko dostępność do nich, ale także ich liczbę. Myślę, że zespoły kardiologiczne, jeśli będą pojawiać się w większej liczbie i będą odpowiednio szkolone w kardiologii, pozwolą na optymalne zastosowanie metod diagnostycznych i terapeutycznych, nowoczesnej farmakoterapii, a także inwazyjnych technik zabiegowych, rozpoczynając od małoinwazyjnych technik kardiologii inwazyjnej, poprzez małoinwazyjne techniki kardiochirurgii, aż po klasyczne zabiegi kardiochirurgiczne. Aby poprawić rokowania dla polskiego społeczeństwa, dzisiaj kluczowe jest leczenie pacjentów z chorobami serca i naczyń i pacjentów onkologicznych. Obydwa obszary muszą być bardzo mocno wspierane przez finansowanie państwowe w celu zapewnienia lepszej jakości życia oraz wydłużenia życia w każdym kraju, w tym w Polsce.

Przed nami kolejna, już 24. edycja Międzynarodowych Warsztatów Kardiologii Interwencyjnej w Krakowie. Jakie najistotniejsze zagadnienia zostaną poruszone w trakcie wydarzenia?

W tym roku w grudniu 2023 r. po raz 24. organizujemy Warsztaty NFIC, na których pokażemy doświadczenia naszych zespołów z Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum oraz Małopolski. Zostaną one przedyskutowane z najlepszymi kardiologami i kardiochirurgami w Polsce oraz na arenie międzynarodowej współpracy z wybitnymi specjalistami z Europejskiego Towarzystwa Kardiologicznego. Pokażemy najnowsze dane i metody terapeutyczne dotyczące małoinwazyjnego leczenia w ostrych zespołach wieńcowych, we wstrząsie kardiogennym oraz w ostrej zatorowości płucnej. W kolejnym dniu będą omówione kompleksowe zabiegi tętnic wieńcowych przy użyciu najnowszych technik obrazowych oraz urządzeń do wspomagania klasycznej angioplastyki balonowej i implantacji stentów wieńcowych. Dodatkowo będzie przedyskutowana szeroka rola tomografii komputerowej w diagnostyce nieinwazyjnej tętnic wieńcowych i pokażemy stacje robocze, które pozwolą edukować kardiologów inwazyjnych w analizie obrazów tętnic wieńcowych w tomografii.. W ramach dedykowanych warsztatów dla lekarzy zostaną zaprezentowane nowoczesne techniki symulacji oraz wizualizacji danych kardiologicznych, w tym przy użyciu technik wirtualnej, rozszerzonej i mieszanej rzeczywistości. W ostatnim dniu przeprowadzimy szkolenia w zakresie leczenia niewydolności serca z zastosowaniem technik naprawczych zastawki mitralnej oraz trójdzielnej. A dodatkowo będzie omówiony szeroko temat implantacji zastawek aortalnych, z analizą dostępu do tętnic wieńcowych szczególnie u pacjentów, którzy muszą mieć wszczepianą drugą lub trzecią zastawkę w przyszłości, a więc perspektywa 20-, 30-letnia po implantacji pierwszej zastawki TAVI – „podróż z zastawką na całe życie”.

Chciałbym przekazać motto NFIC: tak jak wszystkie dyscypliny wysokospecjalistyczne na świecie, kardiologia interwencyjna wymaga praktyki oraz wiedzy wysokospecjalistycznej, współpracy zespołów medycznych oraz zastosowania bardzo zaawansowanego sprzętu. Jestem przekonany, że ten kierunek XXI w., oparty o koordynację wysoko wyspecjalizowanych zespołów z innowacyjnymi urządzeniami i aparaturą medyczną, przyniesie dalszą poprawę wyników leczenia w kardiologii, kardiologii interwencyjnej, kardiochirurgii i przedłuży średnią życia społeczeństwa o kilka kolejnych lat.

Czytaj też: Oddział kardiologii inwazyjnej – projektowanie i realizacja