Zalety i ograniczenia sali hybrydowej z punktu widzenia chirurga naczyniowego

Rozmowa z profesorem Piotrem Szopińskim, kierownikiem Kliniki Chirurgii Naczyniowej w Instytucie Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie oraz z dr n. med. Elizą Pleban, adiunktem Kliniki.

„OPM”: W jakim kierunku podąża obecnie chirurgia naczyniowa?

Piotr Szopiński: Chirurgia naczyniowa jest stosunkowo młodą, a jednocześnie jedną z najszybciej rozwijających się gałęzi medycyny. Znacząco zmieniła ona swoje oblicze w ciągu ostatnich 20 lat. Przeprowadzane dzisiaj zabiegi wewnątrznaczyniowe są mniej inwazyjne, co zmniejsza ryzyko powikłań. Na rozwój tej dziedziny wpływa także większa świadomość pacjentów na temat nowoczesnych metod leczenia, co wymusza na chirurgach naczyniowych konieczność stałego dokształcania i biegłego posługiwania się zarówno metodami klasycznymi, jak i małoinwazyjnymi.

Jakie techniki operacyjne w chirurgii naczyniowej wykorzystuje się obecnie najczęściej?

Piotr Szopiński: Klasyczne operacje naczyniowe polegają na wykonywaniu różnego rodzaju pomostów omijających niedrożne tętnice, wykonywanych z żył własnych lub sztucznych protez naczyniowych, zastępowaniu chorych odcinków tętnic protezami naczyniowymi, jak w przypadku tętniaków. Coraz częściej są wykonywane zabiegi wewnątrznaczyniowe z dostępu przez tętnice udowe, pachowe i ramienne. W wiodących ośrodkach tego typu metody stosuje się nawet w 80% przypadków. Największymi beneficjentami tych nowych technologii są pacjenci z chorobami aorty piersiowej i brzusznej ze względu na zdecydowanie mniejszy uraz operacyjny. Małoinwazyjne leczenie tętniaków aorty za pomocą stentgraftów jest metodą powszechną, także w Polsce. Dostępne są różne systemy protez wewnątrznaczyniowych, co pozwala na jak najlepsze dopasowanie ich do konkretnej anatomii tętniaka.

Jakie korzyści z zastosowania metod małoinwazyjnych odnoszą pacjenci?

Eliza Pleban: Właściwe i skuteczne leczenie wewnątrznaczyniowe, przywracające przepływ w tętnicach, pozwala na zagojenie się owrzodzeń niedokrwiennych, chroni przed amputacją i jej następstwami – zarówno zdrowotnymi, jak i społecznymi czy ekonomicznymi. Obecnie udało się osiągnąć wysoką skuteczność pacjentów z zespołem niedokrwiennej stopy cukrzycowej, sięgającą nawet 80-100% w wyspecjalizowanych ośrodkach. W porównaniu z operacjami klasycznymi zabiegi wewnątrznaczyniowe znacząco wpływają na: zmniejszenie utraty krwi, nasilenia dolegliwości bólowych w okresie pooperacyjnym, skrócenie czasu hospitalizacji i rekonwalescencji. Zastosowanie zamykaczy do miejsc nakłucia tętnicy pozwala na wczesne uruchomienie pacjenta już kilka godzin po operacji. Warto podkreślić, że zabiegi wewnątrznaczyniowe, szczególnie na tętnicach obwodowych, są przeprowadzane w znieczuleniu miejscowym. Klasyczne operacje natomiast często wymagają znieczulenia ogólnego, które w większym stopniu obciąża pacjenta i czasem nie jest możliwe do zastosowania u osób z wieloma poważnymi chorobami współistniejącymi.

Jakie technologie znajdują zastosowanie przy zabiegach małoinwazyjnych?

Eliza Pleban: Przy zabiegach wewnątrznaczyniowych stosuje się szeroką gamę narzędzi i protez endowaskularnych, jak np.: cewniki balonowe, stenty, stentgrafty, balony lekowe, aterektomy, zamykacze itp., które pozwalają na przeprowadzenie nawet skomplikowanych operacji naczyniowych niemalże przez „dziurkę od klucza”. Tego typu operacje wymagają również bardzo precyzyjnego obrazowania radiologicznego, dlatego sala operacyjna lub pracownia zabiegowa musi być wyposażona w angiograf stacjonarny.

Hybrydowa sala operacyjna – czym różni się od tradycyjnej i jak została zorganizowana w Państwa ośrodku?

Piotr Szopiński: Sala hybrydowa jest sterylnym środowiskiem z laminarnym przepływem powietrza i posiada nie tylko wszystkie narzędzia potrzebne do przeprowadzania skomplikowanych operacji chirurgicznych, ale także mieści najnowocześniejsze urządzenia do obrazowania, takie jak angiograf, ultrasonograf czy urządzenie do wykonywania badań wewnątrznaczyniowych IVUS (intravascular ultrasonography), które umożliwiają wykonywanie zabiegów na tętnicach i żyłach w sposób małoinwazyjny. Innymi słowy, sala hybrydowa posiada jednocześnie zalety sali operacyjnej oraz pracowni naczyniowej. Do tego należy dodać, że jej niezbędnym wyposażeniem są ruchome kolumny chirurgiczne i anestezjologiczne ze sprzętem do znieczulenia i urządzeniami monitorującymi wszystkie funkcje życiowe operowanych pacjentów. Taka kombinacja pozwala lekarzom różnych specjalności pracować jako jeden zespół i leczyć pacjentów w sposób wcześniej niedostępny. Skutkuje to mniejszą liczbą powikłań i zmniejsza śmiertelność. Bardziej złożone procedury i zabiegi spoza planu mogą być wykonane bezpieczniej w hybrydowej sali operacyjnej niż w tradycyjnej sali zabiegowej.

Sala hybrydowa w Instytucie Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie została otwarta dziewięć lat temu. Powstała w rekordowo szybkim tempie – od stworzenia projektu do oddania jej do użytku minęło zaledwie dziewięć miesięcy, co jest bardzo krótkim czasem budowy dla tego typu obiektu. Sale, które powstawały wcześniej, były projektowane głównie z myślą o operacjach kardiochirurgicznych. Natomiast obiekt w Instytucie Hematologii w Warszawie został stworzony na potrzeby chirurgów naczyniowych, którzy brali czynny udział w powstawaniu projektu i jego późniejszej realizacji. Wyróżnia ją również architektura – sala została zaprojektowana na planie półokręgu i jest jedną z większych sal tego typu – zajmuje ponad 70 m² powierzchni. Posiadamy wysokiej klasy sprzęt, w tym stacjonarny angiograf, z dodatkowymi możliwościami obrazowania naczyń, przy jednoczesnej redukcji dawki promieniowania jonizującego. Lampy operacyjne są wyposażone w kamery z laserowym ogniskowaniem i obrazem w jakości HD. Ten system umożliwia rejestrowanie zabiegów i transmisję obrazu, dzięki której są przeprowadzane konsultacje nawet w czasie rzeczywistym. Wciąż modernizujemy wyposażenie sali i aktualizujemy oprogramowanie, by spełniała najwyższe standardy. Salę zaprojektowano tak, by jak najefektywniej wykorzystać jej możliwości, przy jednoczesnym zachowaniu jakości zabiegów. Ściany zostały wykonane z hartowanego szkła, co ułatwia zapewnienie właściwej aseptyki. Zastosowano również odpowiednie systemy ochrony radiologicznej, zarówno wokół stołu operacyjnego, jak i specjalne układane na ciele pacjenta osłony jednorazowe, pozwalające zmniejszyć dawkę promieniowania pochłanianego przez personel obecny na sali. Wokół sali znajduje się szereg dodatkowych pomieszczeń, w których przygotowuje się pacjenta do zabiegu i czasowo monitoruje po operacji, a także sterownia z konsolą obsługiwaną przez techników radiologicznych, pomieszczenia socjalne i magazyn sprzętu jednorazowego.

W sali hybrydowej przeprowadzamy zarówno operacje klasyczne, wewnątrznaczyniowe, jak i hybrydowe – czyli łączące obie metody. Pozwala to nam stale rozwijać i doskonalić metody chirurgicznego leczenia tętniaków aorty. W Klinice Chirurgii Naczyniowej przeprowadzamy także skomplikowane zabiegi implantacji stentgraftów fenestrowanych i branchowych w przypadkach, gdy tętniak obejmuje tętnice trzewne lub łuk aorty. Zespół operuje także pacjentów wymagających zastosowania protez w różnych obszarach naczyniowych na aorcie, tętnicach trzewnych, tętnicach obwodowych, w tym szyjnych.

Czytaj także: Sala hybrydowa – synonim nowoczesnej medycyny zabiegowej