Rola technologii medycznych w projektowaniu bloku operacyjnego

Poprawnie wykonany projekt układu funkcjonalnego, z uwzględnieniem technologii i jej projektem, jest gwarancją poprawnego wykonania całego projektu, a następnie bezproblemowej realizacji przedsięwzięcia i jego późniejszego wieloletniego użytkowania.

W tym artykule chciałabym przedstawić, jako technolog medyczny, rolę tej branży i znaczenie projektu technologii jako projektu branżowego przy planowaniu bloku operacyjnego.

Jeżeli projekt dotyczy względnie prostego funkcjonalnie działu, takiego jak oddział szpitalny lub przychodnia, ewentualne niedociągnięcia projektowe nie utrudnią bardzo funkcjonowania tych działów. Istnieją jednak działy, w których zarówno funkcja, jak i wyposażenie są na tyle krytyczne dla szpitala, że błędy popełnione na etapie projektowym mogą nie tylko utrudnić codzienne działanie jednostki, ale w krańcowych przypadkach stanowić zagrożenie dla pacjentów i personelu.

Do miejsc krytycznych i wrażliwych na błędy projektowania należą przede wszystkim:

• blok operacyjny,
• laboratorium,
• oddział intensywnej opieki medycznej (tym tematem zajęłam się w poprzednim numerze „OPM”).

W wypadku tych trzech działów najbardziej groźne skutki przynoszą błędy instalacyjne (klimatyzacja, wentylacja, gazy medyczne), które m.in. mogą być skutkiem braku wytycznych od technologa dla branżystów. Projektanci branżowi nie posiadają często wiedzy na temat tak specyficznych instalacji jak te, które są konieczne przy skomplikowanych obiektach medycznych.

W ramach prawa polskiego niestety brak jest przepisów wykonawczych w tej dziedzinie albo są bardzo trudno dostępne i trzeba dodatkowej wiedzy, aby wiedzieć, gdzie je znaleźć.

Z funkcjonujących dokumentów prawnych podstawą jest obowiązujące Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinny odpowiadać pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (1), ale tak naprawdę jest to przepis porządkujący bardziej sprawy związane z układem funkcjonalnym oddziału niż zawierający konkretne dane dla projektanta – architekta.

Powyższe rozporządzenie w Załączniku nr 1, uwzględniającym szczegółowe wymogi dla poszczególnych działów zakładu leczniczego, podaje:

„IX Blok operacyjny

1. W skład bloku operacyjnego wchodzą:
   1) co najmniej jedna sala operacyjna, mająca bezpośrednie połączenie z częścią brudną bloku operacyjnego w celu usuwania zużytych materiałów, z zachowaniem ruchu jednokierunkowego;
   2) śluza dla pacjenta, przez którą pacjenci są dowożeni i wywożeni z bloku operacyjnego;
   3) śluzy szatniowe, przez które przechodzi personel;
   4) śluza materiałowa przeznaczona do dostarczania oraz krótkotrwałego przechowywania czystych i sterylnych materiałów;
   5) co najmniej jedno pomieszczenie przygotowawcze dla personelu wyposażone w stanowisko chirurgicznego mycia rąk, przez które personel wchodzi do sali operacyjnej;
   6) co najmniej jedno pomieszczenie przygotowania pacjenta;
   7) co najmniej jedno pomieszczenie dla personelu z pomieszczeniem higieniczno-sanitarnym;
   8) co najmniej jeden magazyn sprzętu i aparatury;
   9) co najmniej jeden magazyn czystej bielizny;
   10) co najmniej jeden magazyn do krótkotrwałego przechowywania brudnej bielizny;
   11) co najmniej jedno pomieszczenie porządkowe.
2. Układ pomieszczeń bloku operacyjnego umożliwia zachowanie zasady rozdziału personelu, pacjentów i materiału czystego od brudnego materiału zużytego, brudnych narzędzi, brudnej bielizny i odpadów pooperacyjnych.
3. Dopuszcza się dostarczanie czystych i sterylnych materiałów do bloku operacyjnego przez śluzę dla pacjenta, o której mowa w ust. 1 pkt 2.
4. Dopuszcza się możliwość usuwania brudnych narzędzi, brudnego sprzętu, brudnej bielizny oraz odpadów tą samą drogą, którą dostarcza się materiał czysty i sterylny, pod warunkiem zastosowania szczelnych opakowań transportowych.
5. Dopuszcza się wspólne pomieszczenie albo wydzielone miejsce przygotowania pacjenta dla kilku sal operacyjnych”.

W pozostałej części rozporządzenia znajdują się jeszcze ogólne wzmianki dotyczące instalacji i sposobu wykończenia poszczególnych elementów działu.

Reasumując – przepisy te precyzują jedynie ogólny schemat działania, ale jak zwykle diabeł tkwi w szczegółach. I tu jest właśnie przestrzeń dla wiedzy i wsparcia projektu przez technologa medycznego.

Podstawowe błędy przy projektowaniu tego działu są popełniane głównie w kilku obszarach, najczęściej to nieprawidłowo przyjęte minimalne wymogi powierzchniowe oraz nieprawidłowo zaprojektowane instalacje (elektryczne, klimatyzacji, gazów medycznych itp.).

Czytaj też: Nowoczesny blok operacyjny