Ochrona przed elektrycznością statyczną w placówkach służby zdrowia wg wymagań Polskiej Normy PN-EN IEC 61340-6-1:2018

Polska Norma PN-EN IEC 61340-6-1:2018 zawiera wymagania dotyczące ochrony przed elektrycznością statyczną, jakie powinny spełniać obiekty opieki zdrowotnej, takie jak: szpitale, przychodnie, centra medyczne i kliniki. Zalecenia normy odnoszą się do wyposażenia tych obiektów, stosowanych w nich materiałów i sprzętu oraz środków ochrony osobistej personelu.

Zjawisko elektryczności statycznej było znane już w starożytności. Grecki filozof Tales z Miletu (ur. ok. 620 p.n.e., zm. ok. 540 p.n.e.) zauważył, że bursztyn potarty tkaniną przyciąga małe drobinki ciał stałych, jak np. suche liście i plewy. Stan naelektryzowania materiału lub obiektu występuje wówczas, gdy pojawia się na nim nadmiarowy ładunek elektryczny dodatni lub ujemny na skutek oddziaływań energetycznych, np. tarcia, kontaktu z innym naelektryzowanym materiałem, indukcji w stałym polu elektrycznym oraz innych czynności czy procesów. Dotyczy to w szczególności materiałów o małej przewodności elektrycznej (tworzyw sztucznych, dielektryków), a także odizolowanych od ziemi obiektów przewodzących, np. ciała człowieka w obuwiu na izolacyjnej podeszwie. Zjawisko elektryczności statycznej może stwarzać problemy, gdyż ładunki elektrostatyczne wytwarzają wokół siebie pole elektrostatyczne i mogą inicjować wyładowania. Wyładowania te mogą być przyczyną zapłonu atmosfer wybuchowych, wypadków z udziałem człowieka na skutek niekontrolowanych odruchów, innych zakłóceń w pracy, a także usterek urządzeń elektronicznych. Z tego powodu istotną sprawą jest ochrona przed elektrycznością statyczną, a dokładniej ochrona przed szkodliwymi skutkami tego zjawiska. Jest to bardzo szeroki temat realizowany w wielu dziedzinach przemysłu, jak również innych obszarach życia, w tym w obszarze służby zdrowia.

Polska Norma PN-EN IEC 61340-6-1:2018 zawiera wymagania dotyczące ochrony przed elektrycznością statyczną jakie powinny spełniać obiekty opieki zdrowotnej, takie jak: szpitale, przychodnie, centra medyczne i kliniki. Zalecenia normy odnoszą się do wyposażenia tych obiektów, stosowanych w nich materiałów i sprzętu oraz środków ochrony osobistej personelu. W normie określono cztery główne zagrożenia związane z występowaniem zjawiska elektryczności statycznej, są to:

1. Uszkodzenia lub zakłócenia pracy urządzeń elektronicznych spowodowane wyładowaniami elektrostatycznymi z naelektryzowanych obiektów
   Wyładowania elektrostatyczne zachodzące między ciałem człowieka a sprzętem elektronicznym mogą być przyczyną zakłóceń pracy elektronicznej aparatury medycznej, powodując uszkodzenia sprzętu medycznego, utratę danych, a przez to stwarzać zagrożenie dla bezpieczeństwa pacjentów. Takie sytuacje mają miejsce np. podczas wyładowań z ciała człowieka, które może ulec naelektryzowaniu przy wykonywaniu prostych czynności, takich jak chodzenie po wykładzinie podłogowej lub wstawanie z krzesła. Zbliżenie ręki operatora do metalowej części urządzenia może skutkować wyładowaniem elektrostatycznym, które będzie miało wpływ na zakłócenie pracy urządzenia diagnostycznego lub aparatury pomiarowo-kontrolnej.
2. Kurz lub inne zanieczyszczenia przyciągane przez naelektryzowane powierzchnie obiektów
   Cząsteczki unoszące się w powietrzu są przyciągane przez naelektryzowane powierzchnie, powodując ich zabrudzenie. Mikroorganizmy osadzające się na ludzkiej skórze mogą przyczynić się do występowania zakażeń szpitalnych.
3. Zapłon atmosfer wybuchowych/substancji łatwopalnych na skutek wyładowań elektrostatycznych
   Stosowanie substancji łatwopalnych, np. cieczy sterylizujących na bazie alkoholu, które, parując, mogą tworzyć atmosfery wybuchowe lub stosowanie tlenu, np. w hiperbarycznych instalacjach tlenowych, w których stężenie tlenu przekracza 23,5%, może powodować ryzyko pożaru lub zapłonu od wyładowania elektrostatycznego pochodzącego np. z ciała człowieka.
4. Wyładowania elektrostatyczne odczuwalne przez człowieka
   Tworzywa sztuczne charakteryzują się właściwościami izolacyjnymi i dużą zdolnością do elektryzacji. Użytkując produkty z tworzyw sztucznych, człowiek jest narażony na naelektryzowanie swojego ciała, a na skutek zbliżenia się do obiektu o innym potencjale elektrycznym może nastąpić wyładowanie elektrostatyczne, powodujące nieprzyjemne odczucie, a w następstwie niekontrolowany odruch mogący być przyczyną wypadku.

Sposoby na skuteczne zmniejszenie występowania i skutków wyładowań elektrostatycznych

Prawdopodobieństwo wystąpienia wyładowań elektrostatycznych można skutecznie zmniejszyć poprzez:

• dobór nieelektryzujących się materiałów,
• odprowadzenie ładunku elektrostatycznego z ciała personelu poprzez używanie antyelektrostatycznej odzieży ochronnej, w tym obuwia, oraz zastosowanie antyelektrostatycznych podłóg,
• uziemienie obiektów metalowych, w tym ruchomych stolików, taboretów, szafek itp.,
• zwiększenie wilgotności względnej powietrza oraz jonizację powietrza w pomieszczeniach.

Wymieniono tylko podstawowe środki ochrony, które należy traktować informacyjnie, bowiem w każdym przypadku zalecenia zastosowania ochrony antyelektrostatycznej powinny poprzedzać wizja lokalna i analiza występujących zagrożeń. W placówkach medycznych powinny istnieć procedury zawierające szczegółowe wymagania ochrony antyelektrostatycznej odniesione do konkretnego wyposażenia i wykonywanych czynności. Zasady ogólne postępowania opisano w tab. 1.

Uwzględnienie niniejszych zaleceń i wymagań ma szczególne znaczenie przy projektowaniu nowych placówek medycznych oraz podczas wykonywania remontów w istniejących obiektach. Należy przy tym zwrócić uwagę na świadomość personelu medycznego oraz osób zarządzających infrastrukturą placówek, zapewniając im odpowiednie szkolenia z zakresu ochrony antystatycznej.

Czytaj też: Programowanie, planowanie i współpraca z zamawiającymi przy tworzeniu koncepcji szpitali