Czy jesteśmy bezradni wobec wzrostu zapotrzebowania na opiekę długoterminową?

Opisany efekt domina, wielolekowość i wielochorobowość to potencjalne czynniki ryzyka niesprawności funkcjonalnej. Dla przykładu, u chorych stosujących co najmniej 5 leków dziennie zwiększone jest ryzyko upadków. Taki pacjent w perspektywie doświadcza problemu niepełnosprawności. Kolejnego zjawiska, które generuje potrzebę zapewnienia opieki długoterminowej. Nie bez powodu mówi się, że diagnoza występowania i uwarunkowań niepełnosprawności jest jednym z najważniejszych elementów oceny sytuacji zdrowotnej społeczeństw, bowiem jego wymiar ma charakter zarówno zdrowotny, jak i społeczny. Pogorszenie sprawności fizycznej osób starszych ma poważne konsekwencje populacyjne, gdyż osoby te coraz częściej muszą korzystać z różnych form opieki zdrowotnej, usług opiekuńczych i stałej pomocy. W wyniku wzrostu odsetka osób starszych w społeczeństwie w najbliższych latach spodziewany jest duży wzrost liczby osób przewlekle chorych i niepełnosprawnych. Można zatem przypuszczać, że podejmowanie działań w zakresie promocji zdrowia, profilaktyki, rozwój usług ogólnie poprawiających się w ramach różnych form rehabilitacji, a także poprawa dostępu do usług medycznych może stworzyć szansę na ograniczenie przewidywanego wzrostu odsetka osób starszych z niepełnosprawnością w przyszłości.

Wzrost odsetka osób starszych na stałe pozostających w łóżku, tych niebędących w stanie samodzielnie opuścić mieszkania, a także tych ograniczonych tylko do otoczenia domu i tych niemogących samodzielnie wykonywać podstawowych czynności i potrzebujących opieki długoterminowej, to głównie efekt nakładających się chorób przewlekłych, którym w dużym stopniu można zapobiec. Oczywiste jest, że wprowadzenie zmian w stylu życia polegających m.in. na zdrowym odżywianiu i aktywności fizycznej, może przenieść w tej kwestii spektakularne efekty. Jednak nie jest już tak oczywista forma zachęty, którą należałoby zastosować, aby społeczeństwo przeszło z fazy teorii do fazy praktyki. Czego nam zatem brakuje? Wiedzy czy motywacji? To pytanie nadal pozostaje bez jednoznacznej odpowiedzi. Niewątpliwie to w rękach ekspertów i praktyków z dziedziny medycyny i zdrowia publicznego jest ciągła praca nad świadomością zdrowotną społeczeństwa. Polacy skarżą się na brak dostępu do świadczeń ochrony zdrowia, a jednocześnie niechętnie korzystają z przysługujących im bezpłatnych badań profilaktycznych. Pojawiający się w nich lęk to nie tylko lęk przed diagnozą, ale lęk przed nieprzyjaznością systemu. Profilaktyka powinna być przyjazna dla pacjentów i dostosowana do świadczeniodawców. Pacjent zgłaszający się na badanie profilaktyczne musi wiedzieć, że na wypadek diagnozy nie pozostanie sam, bez wsparcia, w poczuciu strachu i bezradności.

Spłata popandemicznego długu zdrowotnego oraz zniwelowanie populacyjnych luk zdrowotnych możliwe są w dużej mierze, o ile nie w największym stopniu, właśnie poprzez profilaktykę. Edukacja zdrowotna w szkole, edukacja w pracy, edukacja w środowisku oraz zintegrowany system profilaktyki zdrowotnej i opieka koordynowana to jedne z narzędzi wspierających proces zapobiegania chorobom przewlekłym, a co za tym idzie pojawiającej się wraz z wiekiem niesamodzielności. Należy pamiętać, że to nie tylko problem obciążający system, ale również problem obciążający wiele rodzin, które stają w obliczu zapewnienia opieki starszym ich członkom. To problem bardzo złożony, o wielowymiarowych konsekwencjach, stanowiący często szereg dylematów moralnych, trudnych decyzji, skutkujących niejednokrotnie pogorszeniem sytuacji finansowej i zmianą modelu życia.

Inwestycja w profilaktykę zdrowotną jest inwestycją na zwrot, na który należy poczekać. Jednak nie ma wątpliwości co do jej opłacalności. Powinno to przyświecać zarówno decydentom, jak i świadczeniodawcom i pacjentom. Zwłaszcza w obliczu pocovidowych powikłań, które w dużej mierze są dopiero przed nami. Nie jest bowiem prawdą to, że jesteśmy całkiem bezradni wobec pogarszającego się stanu zdrowia, a wzajemne cedowanie odpowiedzialności na pewno nie przekłada się na oczekiwane efekty.

Autorzy: Monika Burzyńska, Tomasz Kopiec