Chirurgia z robotem da Vinci – nowe perspektywy

Jak dzisiaj na świecie wygląda chirurgia robotowa? Co się zmieniło w ciągu ostatnich trzech lat?

W 2016 roku ukazała się praca 30 lat chirurgii robotowej (Ghezzi and Corleta, 2016). Chirurgia robotowa została wprowadzona po raz pierwszy do praktyki klinicznej ponad 30 lat temu, w 1985 roku, kiedy to Kwoh przeprowadził biopsję neurochirurgiczną za pomocą robota PUMA. 15 lat później, w 2000 roku, decyzją FDA, po udanych operacjach raka prostaty, do powszechnego użycia wszedł robot chirurgiczny da Vinci. Od tego czasu jest to podstawowe narzędzie w chirurgii robotowej, które można uznać za powszechnie stosowane. Tę powszechność wyraża sumaryczna liczba sprzedanych systemów robotowych: 3919 nowych robotów na świecie, w tym: USA – 2563, Europa – 665, Azja – 502, reszta świata – 189 z 9-proc. wzrostem z roku na rok. Z czego w Polsce na koniec 2016 r. był 1 robot. O powszechności stosowania tego rozwiązania na świecie świadczy również liczba wykonanych operacji, która wynosi ok. 750 000, z 15-proc. wzrostem rok do roku.

Do jakich celów robot da Vinci wykorzystywany jest najczęściej?

Z aktualnych analiz wynika, że robot da Vinci najczęściej jest wykorzystywany do operacji raka gruczołu krokowego oraz raka macicy. Dla obu tych wskazań jest coraz częściej stosowany, a w przypadku operacji raka prostaty wypiera już powoli operacje laparoskopowe. Gdyby nie czynniki ekonomiczne, byłby to niewątpliwie złoty standard w tych wskazaniach (Erbin, Ozgor et al., 2016). Trzecie wskazanie przedstawione do oceny komisji to rak jelita grubego, który nie występuje tak często jak dwa poprzednie przypadki, jednak w ostatnim czasie ma bardzo dużą dynamikę rozwoju.

Umiejscowienie operowanego organu, głęboko w miednicy mniejszej pacjenta, ma również mocno utrudniony dostęp do tej okolicy dla chirurgów operujących sposobem klasycznym lub laparoskopowym. Jest to cecha wspólna wszystkich tych trzech wskazań, co uzasadnia rozwój chirurgii robotowej w ramach świadczeń gwarantowanych, szczególnie w połączeniu z doświadczeniem Wojewódzkiego Szpitala Specjalistycznego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego we Wrocławiu, potwierdzonym dotychczasowymi publikacjami naukowymi (Gawora, Witkiewicz, 2010; Marecik, Zawadzki et al., 2011; Witkiewicz, Zawadzki et al., 2013; Zawadzki, Velchuru et al., 2013; Zawadzki, Rzaca et al., 2014; Zawadzki, Witkiewicz, 2014). Jeśli bierzemy pod uwagę finansowanie świadczeń zdrowotnych w Polsce, to pacjent z założenia powinien otrzymać optymalne świadczenie, zarówno pod względem kosztowym, jak i klinicznym, starając się również zachować maksymalny komfort leczenia. Tym samym, z perspektywy zarówno lekarza, jak i pacjenta roboty chirurgiczne są w dzisiejszej medycynie niezbędne. Mimo że dzisiaj te operacje są droższe (30-40%), dają pacjentowi wyraźne korzyści.

Jakie są korzyści dla pacjenta wynikające z wykorzystania robota da Vinci?

Rozwiązania robotowe sprawiają, że operacje są wykonywane lepiej. Lepiej – czyli są mniej dolegliwie dla pacjenta, który krócej przebywa w szpitalu, szybciej wraca do zdrowia, doświadcza mniejszego bólu pooperacyjnego, jest mniej narażony na infekcje oraz ma mniejsze blizny pooperacyjne. Lepiej oznacza również taniej dla systemu. Pod warunkiem korzyści z ekonomii skali. Skraca się czas hospitalizacji, pacjent krócej przebywa na zwolnieniu, szybciej wraca do aktywności zawodowej, bloki operacyjne są lepiej wykorzystywane z uwagi na krótszy czas trwania operacji. Lepiej to także bezpieczniej dzięki wyższej powtarzalności działań, mniejszej utracie krwi operowanych pacjentów i mniejszej liczbie powikłań. W tym kontekście należy przynajmniej spróbować rozpatrzyć koszty leczenia w sposób bardziej rzeczywisty, uwzględniając nie tylko koszt samej procedury operacyjnej, ale również wymiernych korzyści dla pacjenta jako płatnika. Szczególnie że koszty leczenia pooperacyjnego w operacjach tradycyjnych (klasycznych) często ponosi on sam bądź poprzez ZUS.

A jak to wygląda z punktu widzenia korzyści dla lekarza?

Lekarze mogą przeprowadzać operacje z użyciem narzędzi, których zręczność przekracza możliwości ludzkich rąk, i korzystać z niezrównanej ekspozycji pola operacyjnego, z dziesięciokrotnym powiększeniem i trójwymiarową wizualizacją. Chirurgia robotowa pozwala operować z niezwykłą precyzją. Ruch narzędzi sterowany jest elektronicznie za pośrednictwem komputera. Umożliwia to również dokładne przeniesienie swobodnego ruchu rąk z elementów sterujących na maleńkie końcówki i drżenie czy przypadkowe ruchy rąk chirurga są eliminowane, a końcówki narzędzi poruszają się niezwykle płynnie. Obrót narzędzi chirurgicznych robota naśladuje ruch nadgarstka chirurga, co nie jest osiągalne w przypadku endoskopu czy laparoskopu.

Wszystko to wpływa na poprawę komfortu i bezpieczeństwa operacji. Operacje robotowe wykonuje się w sposób najbardziej zbliżony do klasycznego, bardzo intuicyjnie, stąd krzywa nauki jest wyjątkowo krótka. Ponadto lekarz, siedząc przy konsoli, znacznie mniej się męczy i może wykonać w skupieniu więcej operacji w ciągu dnia. System ten, choć nazywany robotem, jest w istocie zaawansowanym telemanipulatorem chirurgicznym. Chirurg, siedząc za konsolą, steruje ruchami trzech ramion robota, wyposażonych w kamerę i narzędzia chirurgiczne, które wprowadzane są do brzucha pacjenta przez około 1 cm cięcia. Zmieniło się więc narzędzie w rękach chirurga. Dzięki robotowi chirurgicznemu również najbardziej doświadczeni starsi chirurdzy mogą operować i wykorzystywać swoją wiedzę i doświadczenie pomimo gorszej wytrzymałości fizycznej czy drżenia rąk.