Ratownictwo medyczne w Polsce dziś i jutro

M.R.: Jak na system szkoleń dyspozytorów medycznych miałoby wpłynąć utworzenie Krajowego Centrum Monitorowania Ratownictwa Medycznego?

Rozmawiając na etapie planistycznym o Centrum, powiedziałem i zawsze będę powtarzał, że dyspozytor medyczny jest najważniejszym ogniwem w całym systemie i od jego kwalifikacji, przygotowania oraz stanu psychicznego zależy, jakie decyzje będzie podejmował. Krajowe Centrum Monitorowania Ratownictwa Medycznego miałoby za zadanie m.in. przygotowywać dyspozytorów medycznych do pracy w ramach szkoleń według jednolitego standardu. Tutaj pada zarzut pod moim adresem, że tę ustawę napisałem pod siebie, że wprowadziłem Krajowe Centrum Monitorowania Ratownictwa Medycznego, by LPR przejął nad nim władzę. W rzeczywistości po pierwsze – nie pisałem ustawy, a po drugie – widząc reakcję środowiska – poprosiłem Ministerstwo Zdrowia o zwolnienie LPR z realizacji tego zadania. Natomiast jestem przekonany, że takie Centrum powinno powstać. Gdy przy organizacji Światowych Dni Młodzieży dochodziło do spotkań zespołów eksperckich i rządowych, to ze strony wszystkich służb byli obecni przedstawiciele szczebla centralnego: komendanci główni policji, straży pożarnej, szefowie służb specjalnych, a ze strony ratownictwa medycznego byli: dyrektor LPR, szefostwo Krakowskiego Pogotowia Ratunkowego i zastępca dyrektora pogotowia w Częstochowie. Pokazało to, że ratownictwo medyczne dzisiaj instytucjonalnie reprezentowane jest przez różnych dysponentów, a podejmowane ustalenia nie trafiają do wszystkich jednostek w kraju. PRM to system ogólnopolski, a więc i przekaz dotyczący wszelkich uzgodnień dotykających organizacji ratownictwa medycznego, zadań, które są im powierzane, rekomendacji i standardów powinien mieć wymiar ogólnopolski.

P.P.: W jaki sposób kształtował się system oparty o Centra Powiadamiania Ratunkowego?

W 1999 roku, kiedy powstawał system ratownictwa medycznego, zakładano realizację kilku podstawowych zadań: stworzenie szpitalnych oddziałów ratunkowych, powołanie do życia LPR, stworzenie Centrów Powiadamiania Ratunkowego z jednolitym numerem alarmowym, stworzenie specjalizacji z medycyny ratunkowej. To wszystko zostało zrealizowane. Jedyny element, który tak naprawdę jeszcze do niedawna nie był dopięty, to system CPR. Model pierwotny zakładał, że CPR będzie miejscem zintegrowanym, tzn. że będą tam: strażak, policjant, dyspozytor medyczny, którzy wspólnie będą podejmować jak najwłaściwsze decyzje w sytuacji nagłego zdarzenia. Te koncepcje zmieniały się pod wpływem kolejnych rządów. Pierwsza ustawa z 2001 roku mówiła, że CPR będzie podmiotem powiatowym, ale dopuszczała też istnienie porozumienia, na podstawie którego np. trzech starostów będzie mogło powołać ponadpowiatowy CPR. O ile w przypadku podmiotów medycznych było to możliwe, to w przypadku straży pożarnej już nie, ponieważ Ustawa o Państwowej Straży Pożarnej kompetencyjnie wskazuje powiat jako jednostkę nią zarządzającą. Później powstała koncepcja stworzenia kilkudziesięciu CPR-ów, następnie kilkuset. Nie było to oparte o żadne racjonalne wyliczenia, natomiast światowe doświadczenia pokazują nam pewne rozwiązania. Są państwa, w których zamiast 100 czy 50 dyspozytorni funkcjonują 4. Ma to swoje pozytywne i negatywne strony. Negatywne to takie, że zintegrowana dyspozytornia medyczna musi posiadać narzędzia teleinformatyczne, które pozwalają minimalizować podejmowanie błędnych decyzji. Jeśli jednak przypomnimy sobie wypadek na autostradzie koło Łodzi, gdzie trzy dyspozytornie w sposób chaotyczny uczestniczyły w koordynacji działań, to widzimy pozytywne strony wynikające z wprowadzenia centralizacji dyspozytorni medycznych. Miałyby one wówczas w swoich zasobach po kilkadziesiąt zespołów ratownictwa medycznego. Ułatwia to dyspozytorom medycznym podejmowanie optymalnych decyzji i bardziej elastyczną koordynację akcji ratunkowej, ze szczególnym uwzględnieniem zdarzeń z dużą liczbą poszkodowanych.

P.P.: Ile więc takich dyspozytorni powinno być w Polsce?

Ministerstwo ograniczyło liczbę zintegrowanych dyspozytorni do 42 – i ten projekt jest realizowany. Natomiast CPR-y stoją gdzieś obok tego wszystkiego, jako operatorzy numeru 112, a moim marzeniem jest, aby numer 112 i dyspozytornia medyczna stanowiły jedno. Takie rozwiązanie skraca czas podjęcia decyzji. Z tego punktu widzenia konsolidowanie dyspozytorni medycznych w większe struktury na pewno ma lepszy wydźwięk, mimo wielu krytycznych opinii pod kątem takich decyzji: „że gdzieś karetka nie dojechała, że pomylono miejscowości”. Pamiętam, że kiedy pracowałem w pogotowiu, gdzie były dwie duże miejscowości obok siebie, dostaliśmy wezwanie na ulicę Chopina. Byliśmy przekonani, że jest to wezwanie do miejscowości, w której stacjonuje karetka. Po dotarciu na miejsce okazało się, że nikt nas nie wzywał. Dyspozytor nie wspomniał, o jaką miejscowość chodzi, a my nie dopytaliśmy. Na szczęście był to błahy powód wezwania. Ta sytuacja pokazuje, że błąd ludzki może się wkraść niezależnie od tego, czy jest to mała, czy duża dyspozytornia. Trzeba więc wprowadzić takie procedury i checklisty postępowania, które będą obniżały poziom potencjalnych błędów. Dyspozytor, zbierając wywiad, powinien posiadać procedury i zawsze z nich korzystać. Każdy element systemu wymaga po pierwsze zaangażowania ludzi, po drugie – właściwego nadzoru, a po trzecie – szkoleń, szkoleń i jeszcze raz szkoleń, bo podnoszenie i utrwalanie tej wiedzy jest niezbędne do właściwego wykonywania zadań.