Konflikt serologiczny w antygenach krwinek czerwonych, ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu w układzie Rh, a choroba hemolityczna płodu i noworodka (CHHP/N)

Mimo stosowania immunoprofilaktyki po porodzie u niektórych kobiet dochodzi do alloimunizacji i wystąpienia ChHP/N. Jedną z przyczyn jest wystąpienie przecieku matczyno-płodowego już w czasie trwania ciąży, a nie dopiero po porodzie. Z tego powodu wprowadzoną profilaktykę śródciążową polegającą na podaniu w 28-30 tygodniu ciąży immunoglobuliny anty-RhD w dawce 300 µg każdej kobiecie RhD ujemnej, u której nie wykryto przeciwciał anty Rh-D.

Zastosowanie profilaktyki śródciążowej nie zwalnia od podania immunoglobuliny anty-RhD po porodzie. Z podania immunoglobuliny anty-RhD w czasie ciąży mogą być zwolnione kobiety, u których poprzez analizę wolnokrążącego DNA płodu w osoczu ciężarnej wykazano, że płód jest RhD ujemny.

Obecne zasady dotyczące stosowania immunoglobuliny anty-RhD w profilaktyce konfliktu matczyno-płodowego w zakresie antygenu D z układu Rh uwzględniają również sytuację podejrzenia przecieku matczyno-płodowego. W takim przypadku zalecaną dawkę immunoglobuliny anty-RhD określa się indywidualnie na podstawie oceny wielkości przecieku. Około 0,3 % kobiet RhD ujemnych wymaga podania większej niż standardowa dawki immunoglobuliny anty-RhD do pełnej profilaktyki.

Zwiększony przeciek matczyno-płodowy występuje podczas poronienia, krwawienia z dróg rodnych, wewnątrzmacicznego obumarcia płodu, urazu brzucha ciężarnej, ciąży ektopowej, wreszcie podczas zabiegów wewnątrzmacicznych takich jak biopsja kosmówki, kordocenteza czy fetoskopia.

Zdarzające się niepowodzenia immunoprofilaktyki wynikają z:

– spóźnienia w poporodowym podaniu immunoglobuliny anty-RhD przekraczające 72 godziny,
– niezastosowania immunoprofilaktyki po poronieniach,
– niedocenianie ryzyka przecieku przezłożyskowego po zabiegach inwazyjnych,
– podanie niewystarczającej dawki immunoglobuliny w sytuacjach masywnego przecieku płodowo- matczynego.

Po 25 latach stosowania immunoprofilaktyki można stwierdzić, że jest to skuteczna metoda w zapobieganiu uodpornienia RhD ujemnej matki antygenem RhD płodu.

Przed wprowadzeniem immunoprofilaktyki ChHP/N dotyczyła około 9-10 % ciąż i stanowiła jedną z głównych przyczyn umieralności okołoporodowej noworodków. Aktualnie immunizacja do antygenu RhD dotyczy 0,1-0,3 % kobiet w krajach stosujących immunoprofilaktykę śródciążową i poporodową oraz 1,5-2% w krajach, które stosują immunoprofilaktykę wyłącznie po porodzie.

Aktualnie immunoprofilaktyka dotyczy tylko antygenu RhD, ale opieka medyczna jaką otoczone są kobiety ciężarne, możliwość badania i leczenia płodów w trakcie ciąży, diagnostyka poporodowa dotycząca kobiet i noworodków pozwala na ograniczenie szkodliwych skutków ChHP/N wywołanych uodpornieniem matki innymi antygenami niż antygen D, również wywołujących ChHP/N o różnym nasileniu w zależności od swoistości przeciwciał.

Piśmiennictwo

1. Korsak J., Łętowska J. – Transfuzjologia kliniczna
2. Brojer E. (redakcja) – Aktualne zagadnienia z transfuzjologii medycznej
3. Zdebski Z. – Konflikt serologiczny
4. Solnica B. – Podstawy serologii grup krwi
5. Bugiera M. – Choroba hemolityczna płodu i noworodka profilaktyka, diagnostyka i leczenie
6. Gieleżyńska A., Fabijańska-Mitek J. – Płodowo-matczyny przeciek krwi wykrywanie i ocena ilościowa
7. Wielgos M., Szaflik K., Bartkowiak R. – Konflikt serologiczny i choroba hemolityczna płodu
8. Lankiewicz B., Żupańska B. – Znaczenie przeciwciał innych niż anty-D w chorobie hemolitycznej płodu i noworodka
9. Orzińska A. – Nieinwazyjne badania antygenów krwi płodu z osocza matki
10. Dembińska-Kieć A., Naskalski J.W. (redakcja) – Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej
11. Wymagania dobrej praktyki pobierania krwi i jej składników, badania, preparatyki, przechowywania, wydawania i transportu do jednostek organizacyjnych publicznej służby krwi
12. Ministerstwo Zdrowia 2019 – Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16.08.2018 roku w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej