Perspektywy leczenia raka trzonu macicy

Rozmowa z dr n. med. Anną Dańską-Bidzińską z II Kliniki Położnictwa i Ginekologii, Oddział Ginekologii Onkologicznej, Szpital Kliniczny WUM im. księżnej Anny Mazowieckiej w Warszawie.

Gdzie rozwija się rak trzonu macicy?

W endometrium, czyli w błonie śluzowej, która naturalnie wyściela jamę macicy. Jest wrażliwa na estrogeny oraz progesteron. Może ona mieć różną grubość w zależności od wieku kobiety, jak i fazy cyklu menstruacyjnego. Ten rodzaj nowotworu jest charakterystyczny dla wieku okołomenopauzalnego i  pomenopauzalnego. W 5 procentach dotyczy kobiet młodych. Zazwyczaj pochodzą one z rodzin obarczonych mutacjami genetycznymi, w których predyspozycje do zachorowania są większe (zespół Lynch II – gruczolakoraki różnych narządów, zespół Cowdena).

Ile kobiet w Polsce choruje na raka trzonu macicy?

Ostatnie dane (2019) wskazują na ponad 6000 zachorowań na raka trzonu macicy rocznie. W porównaniu z rokiem 1999 widoczny jest prawie dwukrotny wzrost liczby zachorowań oraz jednocześnie śmiertelności. Wyraźny wzrost śmiertelności nastąpił zwłaszcza w ostatnich 10 latach. W porównaniu z innymi krajami jest to szczególnie widoczne w grupie chorych powyżej 65. roku życia.

Dlaczego coraz więcej Polek choruje i umiera z tego powodu?

Przyczyną rosnącej zachorowalności są zmiany cywilizacyjne prowadzące do siedzącego trybu życia, nieprawidłowej diety, co wiąże się z otyłością, która podwyższa ryzyko zachorowania na ten nowotwór 2.5-krotnie. Wśród innych czynników ryzyka warto wspomnieć o cukrzycy, której liczba nowych przypadków stale wzrasta. Podwyższony poziom glukozy zmienia zarówno stężenie, jak i działanie estrogenów, które stymulują błonę śluzową trzonu macicy. Wiele czynników ryzyka często występuje u kobiet z krajów wysoko rozwiniętych, co tłumaczy dominującą pozycję tego nowotworu.

Wpływ na wzrastającą liczbę zgonów w Polsce, w grupie chorych powyżej 65. roku może mieć leczenie w ośrodkach mało wyspecjalizowanych, niemających doświadczenia w leczeniu tego nowotworu. Brakuje wtedy często diagnostyki obrazowej, nie ma dostępności do niezbędnej obecnie diagnostyki molekularnej. Przyczyną może być również rzadziej ostatnio stosowana radioterapia, a także schorzenia współistniejące. Ważne jest i to, że około 20 procent przypadków stanowią pacjentki z zaawansowanymi postaciami raka, gdzie odsetek nawrotów choroby i niepowodzeń leczenia jest wyższy, co wpływa na śmiertelność.

Jakie objawy powinny zaniepokoić kobiety?

W okresie okołomenopauzalnym – obfite krwawienie, a po menopauzie – krwawienie lub plamienie. Ponad 75 procent przypadków raka trzonu macicy jest rozpoznawanych w I stopniu zaawansowania. Ponad 90 procent tych pacjentek może przeżyć 5 lat. W trzecim stopniu zaawansowania można jeszcze zaproponować pacjentce kilka metod leczenia, a nawet wyleczyć ją na pewien czas. Natomiast w czwartym, najbardziej zaawansowanym stopniu, szczególnie w sytuacji przerzutów odległych, trudno osiągnąć trwałe i pełne wyleczenie, a przeżycie 5 lat dotyczy kilkunastu procent chorych. Najważniejsza jest więc diagnostyka. Bez dobrej diagnostyki histopatologicznej, genetycznej i molekularnej nie ma dobrego leczenia onkologicznego.

Jak leczy się raka błony śluzowej trzonu macicy?

Istnieje wiele metod leczenia. Mamy leczenie chirurgiczne (usunięcie macicy z przydatkami i węzłami chłonnymi), radioterapię (w tym teleradioterapię, czyli napromienianie ze źródeł zewnętrznych, jak i brachyterapię – napromienianie kontaktowe czy śródtkankowe), a także chemioterapię i hormonoterapię. Najnowocześniejszą metodą jest immunoterapia. Warto podkreślić, iż obecnie metodą leczenia operacyjnego jest chirurgia małoinwazyjna, czyli operacje laparoskopowe. Są również ośrodki dysponujące sprzętem do chirurgii robotowej.

Kiedy należy zacząć dokładną diagnostykę?

Na etapie wczesnego rozpoznania. Pacjentka, która zgłasza się do lekarza z powodu nieprawidłowych krwawień, jest najczęściej kierowana na histeroskopię (wprowadzenie kamery do jamy macicy w celu oceny jej stanu, i następnie pobrania materiału). Materiał z jamy macicy poddawany jest badaniu histopatologicznemu. Drugim momentem, w którym można przeprowadzić dokładną diagnostykę, jest ocena materiału pooperacyjnego. Obecnie istotnym elementem diagnostyki są nie tylko badania immunohistochemiczne, w których ocenia się ekspresję białek, ale również badania molekularne i genetyczne. Można je wykonać zarówno na etapie oceny materiału z zabiegu diagnostycznego, jak i operacyjnego po chirurgicznym leczeniu rozpoznanego nowotworu. Wyniki tych badań dają informacje nie tylko o wskazaniach do leczenia uzupełniającego, ale również potencjalnej odpowiedzi na nowoczesne terapie. Im wcześniej mamy informację o tym, czy pacjentka może być leczona za pomocą np. immunoterapii, tym lepiej.

Czytaj też: Dyskusja wokół nowotworów ginekologicznych. Niepokojący wzrost umieralności z powodu raka endometrium