Chirurgia – dziedzina piękna, lecz wymagająca

Rozmowa z prof. dr. hab. Piotrem Richterem, Prezesem Polskiego Towarzystwa Chirurgii Onkologicznej.

Małgorzata Ullmann: Czy mógłby Pan Profesor nakreślić aktualne tendencje, nowoczesne metody i technologie we współczesnej chirurgii onkologicznej?

Piotr Richter: Współczesna chirurgia onkologiczna jest nieodmiennie wkomponowana w świat bardzo dynamicznie rozwijających się nowoczesnych metod leczenia onkologicznego − chemioterapii, immunoterapii czy radioterapii. Nie istnieje już jako samodzielna metoda leczenia nowotworów. Trzeba zadać sobie pytanie − kiedy jest najlepszy moment do wkroczenia operacyjnego, czy może optymalny moment operacji określonej fazy leczenia. Dla przykładu, leczenie chirurgiczne z intencją wyleczenia w przypadku raka odbytnicy obejmuje poprzedzające je radioterapię czy radiochemioterapię, lecz nie wykonywane w celu wyleczenia, ale przewidujące, że po radykalnym leczeniu może nastąpić nawrót choroby, i to leczenie poprzedzające chirurgię ma głównie na celu przeciwdziałanie takiej sytuacji. Właściwie chirurgia, spełniając w wielu nowotworach kluczową formę ich eliminacji, umożliwia i otwiera drogę dla np. skutecznej immunoterapii (weryfikacja szczegółowa materiału biologicznego poprzez celowaną biopsję i rozszerzone metody diagnostyki molekularnej) lub celniejszej chemioterapii (wewnątrzotrzewnowa wysokotemperaturowa chemioterapia HIPEC) tam, gdzie dostęp tej metody jest ograniczony tradycyjną drogą wewnątrznaczyniową. Koncentrując się na samej chirurgii, można stwierdzić, że jej głównym kierunkiem jest ograniczenie inwazyjności i kaleczenia narządów objętych chorobą nowotworową oraz używanie technologicznie zaawansowanych narzędzi, takich jak: roboty medyczne, endoskopia, techniki ablacyjne, które mają zwiększyć precyzję operacji tkanek i narządów oraz maksymalnie ograniczyć usuwanie zdrowych narządów.

Specjalizuje się Pan Profesor m.in. w laparoskopowej chirurgii jelita grubego. W jaki sposób techniki laparoskopowe wpłynęły na leczenie chorób nowotworowych?

Techniki laparoskopowe w wymierny sposób zmieniły świat chirurgii – stworzyły realną możliwość ograniczenia urazu tkankowego poprzez zmniejszenie rany brzusznej, klatkowej czy otwarcia jam ciała. Poprawiły precyzję identyfikacji narządów chorych i zdrowych poprzez lepszą wizualizację bezpośrednią, wymusiły subtelniejszą technikę preparowania (uszkodzenie małych naczyń krwionośnych, szybko opanowywane w technikach klasycznych, utrudnia lub uniemożliwia przebieg operacji laparoskopowych, co wymusza dodatkową ostrożność), a także spowodowały postęp technologii medycznej, w kontekście stosowania skuteczniejszych narzędzi elektromedycznych, systemów szwów mechanicznych czy biotechnologii.

Wartość technik laparoskopowych jest często przeszacowywana i niestety używana w celach „marketingowych”. Codziennością staje się zapytanie ze strony chorego lub rodziny, czy będzie operowany „laparoskopią i laserem”, jakby był to najważniejszy aspekt leczenia. Jednak z drugiej strony można powiedzieć, że techniki laparoskopowe bez wątpienia stanowią krok milowy. Będziemy stosować je coraz częściej, chociażby dlatego, że zmienia się wykrywalność nowotworów na korzyść stanów mniej zaawansowanych – a więc tak naprawdę tych, które można operować i powinno się je operować laparoskopowo, torakoskopowo i endoskopowo.

Obecnie coraz więcej mówi się o chirurgii robotowej. Jakie nowe możliwości daje zastosowanie jej w leczeniu pacjentów onkologicznych?

Wartość chirurgii robotowej wzrasta w miarę wzrostu dostępności do tej aparatury. To kolejny etap ewolucji technologii medycznej, który ma poprawić przede wszystkim precyzję ręki chirurga − eliminuje np. fizjologiczne drżenie rąk, zmęczenie mięśniowe, poprawia ergonomię pracy. Równocześnie wymusza równoległy postęp technologii towarzyszących, takich jak: coraz lepsza optyka, coraz dokładniejsza elektrochirurgia oraz rozwiązania narzędziowe często przekraczające możliwości ręki ludzkiej, poprzez rotację 360 stopni, utrzymywanie pozycji w nieograniczonym czasie, manewry zgięciowe i dostępowe. W dużym zakresie w przyszłości robotyka pomoże uzyskać te efekty, które osiągnięto już w przemyśle, chociaż zmienność biologiczna obecnie nie umożliwia zastąpienia ręki czy umysłu ludzkiego techniką i informatyką.

Czytaj też: Przestrzeganie procedur w bloku operacyjnym w okresie przedoperacyjnym, śródoperacyjnym i pooperacyjnym