art. sponsorowany

Powietrze, oświetlenie, ergonomia pracy – wyzwania w projektowaniu nowoczesnego bloku operacyjnego

Obecna technologia medyczna umożliwia osiągnięcie wyników leczenia, które wcześniej były nieosiągalne. Rozwój chirurgii małoinwazyjnej, z zastosowaniem robotów czy angiografów na hybrydowych salach operacyjnych, zmienił podejście do leczenia z pytania „czy można dane schorzenie wyleczyć?” na „jak można wyleczyć schorzenie szybko, przy jednoczesnym zachowaniu maksymalnej jakości życia pacjenta?”. Dynamiczny postęp technologiczny, szczególnie w ciągu ostatnich 10 lat, przyniósł m.in. roboty chirurgiczne, kamery endoskopowe o rozdzielczości 4K i 3D z  55-calowymi monitorami. Pozwoliło to na poprawę wyników leczenia, jednocześnie stawiając nowe wyzwania związane ze stworzeniem bezpiecznego i ergonomicznego środowiska pracy.

System wentylacji

Współczesna medycyna stoi przed poważnym wyzwaniem, jakim jest walka z bakteriami lekoopornymi. W Polsce liczba zakażeń spowodowanych przez te bakterie w 2020 roku oszacowana została na 82 150 przypadków, co stanowi wzrost o 23% w porównaniu do roku 2016 (źródło: XXI Konferencja SHL, 2 października 2023). Te alarmujące dane podkreślają, jak istotne jest przeciwdziałanie temu wciąż rosnącemu zagrożeniu.

Jednym z rodzajów zakażeń szpitalnych są zakażenia rany pooperacyjnej. Już kilkadziesiąt lat temu dowiedziono, że można znacząco zmniejszyć ich występowanie poprzez wdrożenie czterech niezależnych elementów:

• redukcja ilości osób przebywających w sali operacyjnej,
• zastosowanie odpowiedniej odzieży ochronnej,
• stosowanie antybiotyków,
• zapewnienie ultraczystego powietrza w sali operacyjnej.

W wyniku badań na przestrzeni lat za ultraczyste mikrobiologicznie powietrze uznano takie, w którym w 1 m³ stężenie bakterii wynosi <10 jednostek tworzących kolonie (jtk). Utrzymanie takiego poziomu czystości mikrobiologicznej w polu operacyjnym znacząco redukuje ryzyko zakażeń rany pooperacyjnej.

W 2018 roku Ministerstwo Zdrowia opublikowało Wytyczne projektowania, wykonania, odbioru i eksploatacji systemów wentylacji i klimatyzacji dla podmiotów wykonujących działalność leczniczą. Dla sal operacyjnych o najwyższych wymaganiach higienicznych, typu S1a i S1b, ustalono następujące wymagania higieniczne:

Strefa w sali operacyjnej	30 cm od otwartej rany – sale klasy S1a, S1b	Na granicy strefy ściśle chronionej – sale klasy S1a, S1b	W obszarze chronionym
Dopuszczalne stężenie drobnoustrojów w powietrzu podczas trwania operacji	< 10 JTK/m3	< 20 JTK/m3	< 70 JTK/m3

Obszar ściśle chroniony pod nawiewem laminarnym w przypadku sal operacyjnych ma minimalną powierzchnię 9 m² (3×3 m). W tym obszarze powinni znaleźć się wszyscy i wszystko, co niezbędne do przeprowadzenia operacji: pacjent, chirurdzy, asysta, narzędzia chirurgiczne, implanty, a także specjalistyczny sprzęt, taki jak mikroskopy czy ramiona C, odpowiednio zabezpieczone sterylnymi osłonami.

Wraz ze wzrostem złożoności procedur operacyjnych wymagana jest coraz większa przestrzeń operacyjna, której obecnie stosowane nawiewy laminarne nie są w stanie zapewnić. W efekcie zdarza się, że narzędzia czy rozpakowane sterylne implanty są przechowywane poza strefą ściśle chronioną, co stwarza ryzyko, że bakterie obecne w powietrzu przenikną na te elementy, a następnie dostaną się do organizmu pacjenta, prowadząc do zakażenia rany operacyjnej. Taka sytuacja może zniweczyć efekty nawet najbardziej skomplikowanej operacji, prowadząc do przedłużenia leczenia i zwiększenia jego kosztów.

Budowa sali operacyjnej to inwestycja długoterminowa na 20-30 lat, dlatego kluczowy jest świadomy wybór systemu wentylacji, który zapewni jak najlepsze parametry czystości mikrobiologicznej. Podczas oceny czystości mikrobiologicznej w salach operacyjnych podczas trwających operacji istotną rolę odgrywa nie tylko system wentylacji, ale również liczba osób przebywających w sali oraz rodzaj noszonej przez nie odzieży ochronnej.

Zagadnienie to poruszono w szwedzkich wytycznych SIS:TS39, opisujących wymagania dotyczące ilości powietrza dostarczanego do sali, zależnie od liczby osób i rodzaju stosowanej odzieży przy zastosowaniu wentylacji turbulentnej. Zależność zdefiniowano wg poniższego wzoru:

Gdzie:

Q – wymagany przepływ w m³/s

q_s – współczynnik zanieczyszczenia na osobę (jtk/s)

c – ilość bakterii (jtk/m³)

m – liczba osób