Konflikt serologiczny w antygenach krwinek czerwonych, ze szczególnym uwzględnieniem konfliktu w układzie Rh, a choroba hemolityczna płodu i noworodka (CHHP/N)

Diagnostyka

W Polsce każda kobieta ciężarna powinna mieć wykonane badania przeglądowe w czasie ciąży.

I Do 10 tygodnia ciąży wszystkie kobiety: RhD ujemnie i RhD dodatnie powinny mieć oznaczoną grupę krwi ABO i RhD oraz wykonane badania w kierunku obecności przeciwciał odpornościowych.

II W 21-26 tygodniu ciąży kobiety RhD ujemne powinny mieć wykonane badania w kierunku obecności przeciwciał odpornościowych.

III W 27-32 tygodniu ciąży wszystkie kobiety RhD ujemnie i RhD dodatnie powinny mieć wykonane badania w kierunku obecności przeciwciał odpornościowych.

Mają one na celu możliwie wczesne wykrycie alloprzeciwciał odpornościowych. Do badań tych należy użyć pośredniego testu antyglobulinowego. Panel krwinek wzorcowych powinien być dobrany w taki sposób, aby można było wykryć ewentualną immunizację nie tylko antygenami z układu Rh, ale także antygenami innych układów, np. Kell, MNSs, Duffy. W przypadku wykrycia przeciwciał odpornościowych dokonuje się ich identyfikacji i oznacza miano oraz wykonuje się badanie antygenowe krwi ojca dziecka.

Miano przeciwciał ma znaczenie prognostyczne i jego oznaczenie jest obowiązkowe przy prowadzeniu ciąży. Miano przeciwciał >=16 świadczy o zagrożeniu płodu i jest jednym ze wskazań do rozpoczęcia wewnątrzmacicznej diagnostyki, która ma na celu określenie ciężkości choroby hemolitycznej płodu i zastosowanie odpowiedniego leczenia.

Badania prenatalne u kobiet w ciąży można podzielić na dwie grupy.

Badania nieinwazyjne:

– określenie stężenia przeciwciał techniką ręczną lub automatyczną,

– analiza podklas wykrytych przeciwciał (IgG1 i IgG3),

– testy komórkowe:

a) test erytrofagocytozy (MMA),

b) test cytotoksyczności zależnej od przeciwciał (ADCC),

c) test chemiluminiscencji (CLT),

– techniki molekularne.

Badania inwazyjne, które wykonuje się u płodu:

– punkcja jaja płodowego (amniopunkcja),

– punkcja naczyń płodu (kordoceneza).

Kordocenteza w 100 procentach określa stopień ciężkości choroby hemolitycznej. Jest to nakłucie pępowiny przez powłoki brzuszne matki i pobranie z niej krwi, w której oznacza się antygen RhD płodu. To jednak metoda obciążona ryzykiem powikłań, dlatego alternatywą tego inwazyjnego badania jest izolacja DNA płodu z surowicy matki za pomocą najnowszych technik biologii molekularnej. Stwierdzenie, że płód jest RhD ujemny, oszczędzi stosowania niebezpiecznych badań inwazyjnych.

Profilaktyka

Profilaktyka konfliktu Rh polega na stosowaniu u kobiety, której dziecko zagrożone jest chorobą hemolityczną immunoglobuliny anty-RhD.

Immunoglobulinę anty-RhD uzyskuje się z osocza uodpornionych dawców RhD ujemnych, którym dożylnie podaje się krwinki czerwone dawców RhD dodatnich. Pobiera się osocze dawców, którzy wytworzyli przeciwciała o mianie nie mniejszym niż 256.

Do podania immunoglobuliny anty-RhD po porodzie kwalifikuje się kobietę RhD ujemną, u której nie wykryto przeciwciał anty-RhD i której dziecko jest RhD dodatnie. W przypadku poronienia kwalifikuje się kobietę RhD ujemną, u której nie wykryto przeciwciał anty-RhD.

Nie zaleca się podawania immunoglobuliny anty-RhD w przypadku kompletnego poronienia samoistnego do 12 tygodnia ciąży – bez łyżeczkowania jamy macicy, które przebiegło bez silnych dolegliwości bólowych.

Immunoprofilaktyce konfliktu anty-D podlegają także kobiety posiadające na erytrocytach tzw. antygen D słabe.

Immunoglobulinę anty-RhD należy podawać w okresie do 72 godzin od narażenia na immunizację. Jeżeli z jakiegoś powodu nie została podana w rekomendowanym okresie, to należy ją podać niezwłocznie, ale nie później niż do 10 dnia.

Czytaj też: Badanie moczu i jego rola w podstawowej opiece zdrowotnej