Nowoczesny blok operacyjny. Część II

Jak zapewnić komfort termiczny personelowi i pacjentowi?

Zachowanie stabilnej temperatury ciała operowanego pacjenta jest niezwykle istotne. Hipotermia okołooperacyjna, czyli obniżenie temperatury organizmu poniżej 36°C, występuje dość często, szczególnie przy przedłużających się procedurach.

Wychłodzenie w czasie operacji jest zdarzeniem zdecydowanie niepożądanym. Komfort termiczny nie może być monitorowany (i zgłaszany) przez samego pacjenta z oczywistych względów – z uwagi na zastosowane znieczulenie. Zespół operacyjny, poza skupieniem się na samej procedurze, jest więc zobowiązany w ramach utrzymania bezpieczeństwa pacjenta do pilnowania temperatury jego ciała. W tym celu stosuje się monitorowanie ciągłe z użyciem sond termicznych naskórnych oraz (jest to lepsze rozwiązanie) wewnątrzustnych czy wewnątrzprzełykowych; znane są również metody pomiarów wewnątrznaczyniowych. Monitorowanie temperatury organizmu przez powtarzalne pomiary ciepłoty jego powierzchni jest najmniej dokładne i obarczone największym ryzykiem błędu (ze względu na brak możliwości utrzymania monitorowania ciągłego i brak ciągłego automatycznego zapisu).

W celu zapobieżenia utraty ciepła stosuje się między innymi materace grzewcze. Mogą one ogrzewać jedynie ciało pacjenta (a nie również zespołu operacyjnego) dzięki wykorzystaniu technologii generującej ciepło tylko przez powierzchnię materaca, na którym leży pacjent. Ponadto gazy używane do insuflacji mogą zostać we współczesnych urządzeniach podgrzane przed podaniem ich do ciała pacjenta. Jest to dobre rozwiązanie, zwłaszcza ze względu na fakt, że rozprężanie gazów jest zawsze połączone z ich oziębianiem.

Podobnie podgrzewać należy stosowane płyny infuzyjne. Dobrą praktyką jest zapewnienie dostępności szaf grzewczych przy salach operacyjnych. Na bloku operacyjnym zarządzanym przez autora są stosowane szafy dwustrefowe. Rozdzielenie płynów do przetoczeń (podgrzanych do 38°C) i płynów do płukania jam ciała (o temperaturze podgrzewania na urządzeniu 42°C) daje możliwość korzystania przez oba zespoły pielęgniarskie z płynów zabezpieczających przed utratą ciepła podczas operacji. Bardzo ważne jest wyraźne oznaczenie szuflad z zachowaniem powtarzalności ustawień na różnych urządzeniach w celu zapobieżenia przetoczenia zbyt ciepłego płynu.

Podczas pobytu pacjenta na sali budzeń stosuje się koce grzewcze z dmuchawami ciepłego powietrza. Przykładowo, w zarządzanej przez autora jednostce pacjent przebywa na sali budzeń na jezdnym stole operacyjnym (z nadal zainstalowaną pod swoim ciałem matą grzewczą), który ma dodatkowo dołączane ogrzewanie ciepłym powietrzem, co daje komplementarny komfort cieplny od dołu i od góry.

Zapewnienie komfortu cieplnego zmniejsza ryzyko drżeń po operacji. Pacjenci zgłaszają je jako niepożądane i jako jedne z najbardziej uciążliwych odczuć po zabiegu, obok niekontrolowanego bólu pooperacyjnego. Co ważne, chorzy z utrzymaną prawidłową temperaturą ciała reagują na niższe dawki leków anestetycznych i przeciwbólowych, a w okresie pooperacyjnym zużywają mniejsze ilości analgetyków. Zapewnienie dobrostanu pacjenta zmniejsza ryzyko traumy okołooperacyjnej, a gojenie przebiega na najwyższym możliwym poziomie, dlatego powinno być to dla pracowników bloku operacyjnego najwyższym priorytetem. Opisane działania wpisują się w protokół ERAS (z ang. Enhanced Recovery After Surgery – szybka regeneracja pooperacyjna). Zapewniają szybki powrót do zdrowia i poprawę wyników leczenia. Za ten element złożonego protokołu są odpowiedzialni organizatorzy procesu leczenia na wszystkich etapach, poczynając od projektu, przez wyposażenie sal operacyjnych, szkolenia dla personelu, aż do wdrażania procedur, które przez ich używanie stają się nawykiem. Dopiero wtedy przy stosowaniu tych protokołów u każdego pacjenta możemy mówić o utrzymaniu prawidłowej jakości.

Podsumowanie

W celu utrzymania najwyższego poziomu opieki nad pacjentem na bloku operacyjnym konieczne jest podejmowanie prawidłowych decyzji już na etapie projektowania obiektu. Należy zapewnić personelowi możliwość wykonywania działań w sposób prawidłowy i zgodny z procedurami, dbając przy tym o jego komfort. Pozwala to na zwiększenie bezpieczeństwa leczenia chirurgicznego i poprawę odległych wyników działań medyków i jednocześnie zmniejsza ryzyko powikłań pooperacyjnych oraz procesów odszkodowawczych skierowanych przeciw szpitalowi.

Wymagania zarządzających stawiane personelowi w celu zapewnienia jakości leczenia i bezpieczeństwa pacjenta muszą opierać się zawsze na wiedzy (EBM, z ang. evidence-based medicine – medycyna oparta na faktach i szkolenia), możliwościach (także finansowych) i być połączone z wyposażeniem w niezbędne do działań narzędzia. Przestrzeń bloku operacyjnego należy w tym przypadku traktować jako narzędzie niezbędne do leczenia operacyjnego. Nowoczesny blok operacyjny to w końcu pole działania współczesnej chirurgii.