„Zintegrowany system ochrony zdrowia ponad podziałami” – program wart uwagi

Problemy kadrowe

Kwestia deficytów kadrowych w polskiej ochronie zdrowia to od lat jeden z podstawowych problemów jej funkcjonowania. Wskaźniki ilości lekarzy na 1000 obywateli – 2,5 i pielęgniarek – 5,4, plasują nas na końcu państw Unii Europejskiej. Dane te są powszechnie znane, nie będę ich zatem szczegółowo ponownie przytaczał. W tym zjawisku, między innymi, autorzy dopatrują się relatywnie niskiej efektywności polskiego systemu opieki zdrowotnej. Bynajmniej nie oznacza to, iż sama liczba personelu medycznego wystarczy, aby tę efektywność znacząco poprawić. Świadczy o tym dobitnie przytaczany w dokumencie przykład Grecji, kraju o znacząco większej ilości lekarzy – 6,4 na 1000 mieszkańców i pielęgniarek – 3,4 na 1000 mieszkańców. Po raz kolejny dowodzi to, że sama liczba personelu medycznego jest jedynie warunkiem koniecznym, lecz niewystarczającym dla dobrej jakości systemu opieki zdrowotnej. Grecja jest bowiem, pod tym względem, jednym z najniżej notowanych krajów europejskiej wspólnoty. Warunkiem niezbędnym, mającym (według autorów) gwarantować dobrą jakość systemu, jest zaangażowanie państwa w tworzenie i koordynowanie zaawansowanych strategii dla zdrowia, czego władze greckie zaniechały. My, po części, takie warunki spełniamy, poprzez wdrażanie choćby programów leczenia chorób układu krążenia, programów dedykowanych leczeniu onkologicznemu (rak piersi), czy uzależnień alkoholowych. Warto w tym miejscu przytoczyć, za dokumentem, przykład Singapuru, kraju zdecydowanie będącego leaderem w zakresie funkcjonowania opieki zdrowotnej. Ma on porównywalne wskaźniki zatrudnienia personelu medycznego co Polska, wydatkuje na system nieco ponad 4% swojego PKB, lecz ma świetnie zorganizowany przez państwo system ubezpieczeń i koordynacji działań zdrowotnych.

Braki personelu medycznego powinny skutkować lepszym wykorzystaniem posiadanych zasobów w tym względzie między innymi w drodze:

• odbiurokratyzowania pracy lekarzy,
• przekazania części uprawnień, zwiększania kompetencji pozostałemu personelowi medycznemu, możliwość wypisywania recept na niektóre leki przez pielęgniarki, ratowników medycznych czy farmaceutów,
• poprawa warunków pracy personelu medycznego, między innymi poprzez inwestycje w infrastrukturę,
• wsparcie psychologiczne pracowników, przeciwdziałanie wypaleniu zawodowemu, które jest częstą przypadłością personelu medycznego.

Ponadto, konieczne są konsekwentne działania w zakresie zwiększenia ilości studentów studiów medycznych i pielęgniarskich, co poniekąd zaczyna mieć już miejsce. Uzasadnioną często krytykę i dyskusję wywołuje jednak jakość i warunki kształcenia nowych kadr na niektórych nowo powołanych uczelniach. To, co podkreśla dokument, jako istotną różnicę między rodzimym systemem opieki zdrowotnej, a tymi funkcjonującymi w lepiej rozwiniętych krajach Unii, to istotna różnica w strukturze zatrudnienia w placówkach medycznych. W brytyjskich, niemieckich czy niderlandzkich szpitalach, nie mówiąc już np. o placówkach amerykańskich, personel medyczny wspomagany jest znacznie większą ilością pracowników niemedycznych i pomocniczych – u nas praktycznie niewystępujących (asystent lekarza czy pomoc pielęgniarska). Generalnie rzecz biorąc, stan zatrudnienia w polskich placówkach medycznych jest często dwu, trzy razy mniej liczny, niż w lecznicach rozwiniętych krajów zachodnich.

Niska efektywność systemu

W systemie jest za mało środków, ale – co podkreślają autorzy – często są one dodatkowo nieefektywnie alokowane. W sytuacji ich faktycznego deficytu konieczne jest bardziej racjonalne ich wydatkowanie, rozdzielanie pomiędzy zakupy sprzętu i utrzymania personelu. Warto zauważyć, że często w lecznicach brak jest odpowiednich specjalistów mogących obsłużyć i wykorzystać bardzo nowoczesne urządzenia. Z drugiej strony, w publicznych placówkach nierzadko koszty wynagrodzeń pochłaniają zdecydowaną większość przychodów uzyskiwanych od płatnika. W tym obszarze są liczne rezerwy efektywnościowe, jak choćby wydłużenie czasu udzielania świadczeń i lepsze dostosowanie do potrzeb osób np. pracujących, wydłużenie czasu pracy szpitalnych bloków operacyjnych, co zdecydowanie podniosłoby efektywność ich wykorzystania. Niezbędna jest też dalsza informatyzacja funkcjonowania systemu opieki zdrowotnej.

Ciekawym pomysłem autorów dokumentu jest propozycja wprowadzenia tzw. grantów wspierających prozdrowotne zachowania pozasystemowe o udowodnionej efektywności kosztowej. Wzorem jest Singapur, który dofinansowuje np. zdrowe posiłki w restauracjach. Dania takie podlegają surowym regułom co do składu i metod przygotowania, w konsekwencji jednak stają się najtańszymi opcjami w menu. Rząd wspiera w ten sposób prozdrowotne, oczekiwane zachowania obywateli.

Innym rodzajem wymienianych grantów są środki przeznaczane na placówki zajmujące się np. kontynuowaniem opieki nad ludźmi z niepełnosprawnościami lub w bardzo podeszłym wieku. Jednostki te, nie wykonując bezpośrednich czynności medycznych, mają za zadanie utrzymanie swoich podopiecznych w dobrej kondycji, aby ci nie musieli korzystać ze świadczeń stricte medycznych.

Niezbędnym jest podniesienie samoświadomości zdrowotnej obywateli i włączanie ich aktywnie, na ile to możliwe, w proces leczenia i ewentualnej rehabilitacji, a także wdrażanie w zachowania prozdrowotne i profilaktyczne. W tym celu konieczny jest między innymi rozwój edukacji prozdrowotnej już na etapie szkolnym np. w postaci przedmiotów przekazujących podstawowe informacje o zdrowiu człowieka i zachowaniach, które służą jego utrzymaniu. Dotyczy to także szeroko rozumianych kwestii związanych z ochroną środowiska. Autorzy podkreślają, że należy wdrożyć i wykorzystać wszelkie dostępne metody, aby podnieść poziom zrozumienia i zaangażowania obywateli w kwestie zdrowotne.

Czytaj też: Zarządzanie wskaźnikowe