Parametry techniczne przy wyborze pomp infuzyjnych

Pompy strzykawkowe dzieli się na jedno- (rys. 2) lub wielostrzykawkowe. Te drugie najczęściej spotyka się w wersji dwustrzykawkowej. Pompy strzykawkowe są zwykle mocowane do bocznych stolików lub stojaków na kroplówki czy też podłączane do stacji dokującej.

Pompy objętościowe/wolumetryczne

Pompa objętościowa jest najbardziej rozwiniętym rodzajem pompy, za pomocą której można dostarczać płyn do pacjenta pod ciśnieniem, przeciwdziałając oporowi. W przeciwieństwie do pompy grawitacyjnej, w pompie wolumetrycznej wtłaczanie płynu do pacjenta nie zależy od siły grawitacji. Pompa objętościowa wykorzystuje liniowy, perystaltyczny ruch płynu infuzyjnego. Pompy wolumetryczne są wykorzystywane do podawania płynu do ciała pacjenta o średniej 1000 ml i dużej objętości, prawie 10 000 ml przy przepływie od 0,1 do nawet ponad 2000 ml/h. W celu uzyskania najlepszej precyzji podawania substancji z wykorzystaniem pompy objętościowej stosuje się szybkość przepływu mniejszą niż 5 ml/h. Dzięki bardzo dużemu zakresowi szybkości przepływu oraz możliwości infuzji płynu o dużej objętości pompy wolumetryczne są najczęściej wykorzystywane w żywieniu pacjenta. Pompa wolumetryczna jest zbudowana z: detektora kropli, osłony drenu, ekranu/wyświetlacza, panelu sterującego oraz ze zintegrowanego oprogramowania do kontrolowania szybkości i czasu podawania płynu. Przykładowy schemat budowy pompy został zilustrowany na rys. 3.

Pompy infuzyjne PCA

Pompy PCA (ang. patient-controlled analgesia) są wykorzystywane w analgezji kontrolowanej przez pacjenta. Metoda ta polega na samodzielnym aplikowaniu dawki leku przez chorego do żyły pacjenta lub do przestrzeni zewnątrzoponowej w momencie pojawiania się bólu. W wyniku naciśnięcia przez pacjenta przycisku połączonego z pompą podawana jest bezpieczna, wcześniej zaprogramowana przez lekarza, dawka leku. Pompy PCA powinny być zabezpieczone przed niekontrolowaną, swobodną oraz niezaprogramowaną przez lekarza infuzją, zwłaszcza jeśli pacjent może pozostawać bez nadzoru. Większość pomp PCA posiada dziennik pamięci. Umożliwia to lekarzowi określenie, kiedy i jak często pacjent zgłaszał zapotrzebowanie, a także zweryfikowanie całkowitej objętości leku podanego w danym czasie. Wyróżnia się dwa rodzaje podaży leku:

• zgodnie z potrzebą – podaż leku po naciśnięciu przycisku – ustawienia pozwalają jedynie na podanie określonej liczby dawek na godzinę;
• hybrydowe – podawanie ciągłe leku połączone z dawkowaniem „zgodnie z potrzebą”. Pozwala to na przyjęcie dodatkowej dawki w razie nasilenia bólu.

Występują następujące rodzaje pomp PCA: strzykawkowe, wolumetryczne oraz jednorazowe pompy elastomerowe (2, 5).

Pompy ambulatoryjne

Pompy ambulatoryjne są sterowane elektrycznie (zasilane akumulatorami lub bateriami jednorazowymi), mechanicznie (ciśnienie wytwarzane za pomocą nacisku popycha płyn do ogranicznika umożliwiającego ustawienie pożądanej prędkości) lub chemicznie (ciśnienie wytwarzane jest za pomocą dwutlenku węgla, powstającego w wyniku reakcji chemicznej, np. przy połączeniu płynnego kwasu cytrynowego z tabletką węglanu sodu). Do pomp ambulatoryjnych zalicza się również pompy elastomerowe. Pompy ambulatoryjne umożliwiają kontynuowanie leczenia poza szpitalem. Niewielki rozmiar i konstrukcja zapewniają pacjentowi swobodne noszenie ich podczas użytkowania. Pompy ambulatoryjne wykorzystuje się do terapii PCA, antybiotykoterapii, podawania leków przeciwwirusowych, chemioterapii, a także do podawania hormonów. Dokładność pomp ambulatoryjnych zależy od: ciśnienia zwrotnego (ciśnienia umożliwiającego przepływ), temperatury elementu ograniczającego przepływ, temperatury i lepkość płynu.

Pompy niezasilane energią elektryczną mogą nie mieć takiej precyzji infuzji i niektórych funkcji, jak pompy zasilane elektrycznie. Ich przewagą jest jednakże znacznie niższa cena. Tak więc w przypadku podawania płynów niewymagających bardzo dużej dokładności infuzji oraz płynów niewymagających stosowania różnego rodzaju alarmów stają się one dobrą alternatywą w stosunku do pomp elektrycznych. W pompach ambulatoryjnych zasilanych elektrycznie stosuje się czasami mniejsze wersje mechanizmów pompujących użytkowanych w pompach wolumetrycznych i strzykawkowych. W zależności od mechanizmu pompującego zakres przepływu w pompach ambulatoryjnych jest różny. Minimalne jego wartości mogą wynosić już od 0,01 ml/h, a maksymalne nawet do 1000 ml/h (2, 6, 7).

Pompy implantowane

Pompy infuzyjne implantowane to urządzenia medyczne, które są wszczepiane chirurgicznie i służą do kontrolowanego dostarczania leków do organizmu pacjenta. Pompy te są głównie stosowane w leczeniu pacjentów z przewlekłymi chorobami, takimi jak: spastyczność mięśniowa, ból przewlekły, choroby neurologiczne czy cukrzyca. Pompa infuzyjna implantowana składa się z małego zbiornika zawierającego odpowiednią ilość płynnego leku, który jest umieszczony pod skórą, oraz długiej cewki, która doprowadza lek do miejsca docelowego – na przykład do rdzenia kręgowego lub mózgu. Leki są dostarczane do organizmu pacjenta poprzez kontrolowany przepływ płynu ze zbiornika do cewki. Taka forma dostarczania leków pozwala na uzyskanie bardziej stabilnych i precyzyjnych efektów leczenia, dzięki czemu unika się podawania częstych dawek leków doustnych. Pompa infuzyjna implantowana może być programowana przez lekarza do dostarczania określonych dawek leków w określonym czasie, co przyczynia się do poprawy skuteczności terapii i zmniejszenia skutków ubocznych. Pompy infuzyjne implantowane są stosowane tylko w przypadkach, gdy inne metody leczenia nie przynoszą oczekiwanych rezultatów oraz gdy pacjent spełnia określone kryteria kwalifikacyjne. Ich implantacja wymaga specjalistycznej wiedzy i doświadczenia lekarza. Podlegają one również regularnej kontroli i konserwacji. Istotnymi parametrami technicznymi dla tego typu pomp są:

• rozmiar zbiornika – jego objętość uzależnia odpowiedni interwał napełniania pompy,
• wykonanie z materiału niewykazującego właściwości magnetycznych, który może być zastosowany w środowisku silnego pola magnetycznego,
• rozmiar całkowity pompy – im mniejszy, tym większy komfort dla pacjenta,
• żywotność pompy uwarunkowana ilością jej napełniania (8-10).

Pompy żywieniowe

Pompy do żywienia dojelitowego oraz pozajelitowego to urządzenia medyczne służące do podawania odpowiednio zbilansowanych preparatów żywnościowych osobom, które nie mogą spożywać pokarmów drogą doustną. Pompy te są wykorzystywane w przypadku niemożności spożycia tradycyjnych posiłków przez pacjenta i pozwalają na precyzyjne i kontrolowane:

• podawanie bogatej w energię i niezbędne substancje odżywcze diety do przewodu pokarmowego poprzez zewnętrzną sondę,
• podawanie pokarmu oraz leków do przewodu pokarmowego pacjenta, co umożliwia kompleksowe i odpowiednie odżywianie – żywienie pozajelitowe.

W zależności od potrzeb pacjenta, pompy do żywienia pozajelitowego mogą być stosowane zarówno tymczasowo, jak i długoterminowo. Ich działanie jest monitorowane przez personel medyczny, co pozwala na dostosowanie dawek oraz składu pożywienia do indywidualnych potrzeb pacjenta.

Czytaj także: Technologie medyczne wykorzystywane w oddziałach anestezjologii i intensywnej terapii