Praktyczne aspekty ochrony radiologicznej w rentgenodiagnostyce

Pomimo że promieniowanie jonizujące może stwarzać pewne zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia człowieka, przy zachowaniu właściwych środków ostrożności, czyli przestrzeganiu zasad ochrony radiologicznej, można zminimalizować ryzyko negatywnych skutków jego działania. Należy jednak zwrócić uwagę na podejmowanie w tym celu kompleksowych działań o charakterze organizacyjnym, technicznym i administracyjnym.

Zadaniem ochrony radiologicznej, zgodnie z definicją przywołaną w Ustawie Prawo atomowe, jest zapobieganie narażeniu ludzi i skażeniu środowiska, a w przypadku braku możliwości zapobieżenia takim sytuacjom – ograniczenie ich skutków do poziomu tak niskiego, jak tylko jest to rozsądnie osiągalne, przy uwzględnieniu czynników ekonomicznych, społecznych i zdrowotnych.

Organizacja ochrony radiologicznej

Organizacja ochrony radiologicznej, także w Polsce, oparta jest na systemie licencjonowania, zgodnie z którym używanie promieniowania jonizującego jest dozwolone tylko w określonych celach, wyłącznie przez osoby do tego upoważnione i w miejscach do tego wyznaczonych oraz zabezpieczonych. Obowiązuje również ograniczanie dawek poprzez wprowadzenie trzech podstawowych zasad, czyli uzasadnienia korzystania ze źródeł promieniowania, optymalizacji ochrony przed promieniowaniem oraz przestrzegania przepisów dotyczących dawek granicznych.

Należy pamiętać, że działania prowadzące do ograniczenia narażenia powinny być prowadzone zgodnie z zasadą optymalizacji narażenia ALARA (ang. as low as reasonably achievable, co oznacza „tak mało, jak to rozsądnie osiągalne”). Jednocześnie należy mieć na względzie korzyści ekonomiczne, społeczne czy zdrowotne, jakie ma przynieść zastosowanie promieniowania.

Z punktu widzenia pacjenta proces ochrony radiologicznej w obszarze diagnostyki obrazowej rozpoczyna się już w momencie wystawienia skierowania na procedurę radiologiczną, w którym – oprócz celu wykonania badania i wstępnego rozpoznania klinicznego – zawarte jest też jego uzasadnienie. Warto podkreślić, że bez skierowania mogą być zrealizowane tylko nieliczne procedury, np. badanie diagnostyczne wykonywane w ramach badań przesiewowych, densytometria kości, stomatologiczne zdjęcie wewnątrzustne czy badanie przeprowadzone w sytuacji bezpośredniego zagrożenia życia pacjenta.

Przed badaniem pacjent zostaje poinformowany o jego przebiegu oraz o rodzajach zagrożeń związanych z ekspozycją. Kobiety w wieku rozrodczym są dodatkowo pytane o potencjalną ciążę.

Przed wykonaniem procedury pacjent otrzymuje osłony indywidualne stosownie do obszaru obrazowania, dzięki czemu promieniowanie rentgenowskie jest pochłaniane z krotnością adekwatną do stosowanego napięcia podczas wyzwalanej ekspozycji.

To właśnie stosowanie osłon jest jedną z podstawowych zasad w ochronie radiologicznej. Oprócz osłon indywidualnych stosuje się różnego rodzaju parawany, ekrany lub panele. Z parawanów RTG najczęściej korzysta się na salach chorych podczas wykonywania zdjęć przyłóżkowych w sytuacji, kiedy pozostali pacjenci z sali nie są w stanie jej opuścić na czas badania.

Czytaj też: Praktyczne aspekty wyposażania zakładów radiologii i diagnostyki obrazowej oraz zakładów radioterapii onkologicznej w aparaturę medyczną