Leczenie Daratumumabem – trudności i wyzwania dla pracowni immunologii transfuzjologicznej

Szpiczak plazmocytowy należy do chorób nowotworowych układu krwiotwórczego. Przebiega wieloetapowo, a najczęściej pierwszym objawem są bóle kostne (najczęściej w odcinku lędźwiowym kręgosłupa, miednicy i żebrach) wynikające z niszczenia kości przez nowotwór, a także osłabienie i utrata masy ciała. W leczeniu stosuje się chemioterapię, nowe leki ukierunkowane molekularnie oraz przeszczepienie szpiku kostnego (1).

W ostatnich latach dużą nadzieję dla chorych przyniósł lek Daratumumab (DARA). Jest to pierwsze przeciwciało monoklonalne skierowane przeciwko antygenowi CD38. Mechanizm działania leku polega na związaniu przez przeciwciało białka CD38, występującego na komórkach szpiczaka i pobudzeniu układu odpornościowego chorego do niszczenia tych komórek. Stosowanie tego leczenia powoduje problemy diagnostyczne w Pracowniach Immunologii Transfuzjologicznej ze względu na to, że leki zawierające przeciwciała anty-CD38 mogą dawać dodatnie wyniki w badaniu przeglądowym na obecność przeciwciał oraz w próbach zgodności serologicznej przez okres około 6 miesięcy od daty podania ostatniej dawki leku (6,7). Stwarza to konieczność opracowania zaleceń leczenia krwią u pacjentów leczonych Daratumumabem, aby zapewnić bezpieczeństwo transfuzji.

Wstęp

Szpiczak plazmocytowy (PCM, plasma cel myeloma) wywodzi się z komórek plazmatycznych. Polega na niekontrolowanym rozroście komórek plazmatycznych, produkujących duże ilości przeciwciał. Te nieprawidłowe komórki naciekają szpik kostny i zaburzają proces krwiotworzenia. Konsekwencjami mogą być niedokrwistość, zaburzenia krzepnięcia krwi lub upośledzenie odporności (1). Stanowi około 10% wszystkich nowotworów hematologicznych (2). Pomimo ogromnego postępu w leczeniu nadal pozostaje chorobą nieuleczalną. Rocznie prowadzi blisko do 25 tys. zgonów w Europie (3). U większości chorych, zazwyczaj po 3 latach remisji, dochodzi do nawrotu choroby (4).

Możliwości zastosowania Daratumumabu w leczeniu szpiczaka plazmocytowego

Trudności w leczeniu szpiczaka plazmocytowego wynikają z obecności klonów opornych na wcześniejsze stosowane leczenie. Wyboru leczenia dokonuje się w oparciu o stan ogólny chorego, aktywność choroby, wcześniej stosowane leczenie, działania niepożądane oraz dostęp do leków (5). W ostatnich latach dużą nadzieję dla chorych przyniósł lek- Daratumumab (DARA). Jest to pierwsze przeciwciało monoklonalne skierowane przeciwko antygenowi CD38. Mechanizm działania leku polega na związaniu przez przeciwciało białka CD38, występującego na komórkach szpiczaka i pobudzeniu układu odpornościowego chorego do niszczenia tych komórek. Białko CD38 w niewielkiej ilości występuje również na krwinkach czerwonych. Przeciwciało monoklonalne DARA wiążąc się z antygenem CD38 na erytrocytach powoduje wystąpienie dodatniego wyniku pośredniego testu antyglobulinowego (PTA). Taka reakcja może występować nawet do 6 miesięcy od podania ostatniej dawki leku (6,7).

Innym również nowym lekiem, który jest w opracowaniu jest monoklonalne przeciwciało anty-CD47, które również łączy się z erytrocytami. To przeciwciało w odróżnieniu od przeciwciała anty-CD38 wpływa na wyniki oznaczeń antygenów układu ABO (8).

Wpływ Daratumumabu na badania immunohematologiczne

Daratumumab może powodować wystąpienie dodatnich reakcji ze wszystkimi krwinkami wzorcowymi użytymi do tzw. screeningu przeciwciał oraz dodatnich reakcji z użytymi krwinkami dawców. Lek ten opłaszczając krwinki pacjenta może powodować dodatni bezpośredni test antyglobulinowy. Autokontrola w PTA może być dodatnia lub ujemna. Jeżeli wystąpi dodatni wynik pośredniego testu antyglobulinowego i ujemna autokontrola można wnioskować o obecności przeciwciał wieloswoistych lub skierowanych do antygenu powszechnego (występującego w populacji z bardzo wysoką częstością >99,8%). Jeżeli natomiast obserwuje się dodatni wynik pośredniego testu antyglobulinowego i dodatni wynik autokontroli można spodziewać się niedokrwistości autoimmunohemolitycznej (NAIH).

Bardzo ważne jest, aby przed rozpoczęciem terapii z zastosowaniem Daratumumabu wykonać odpowiednie badania z zakresu immunologii transfuzjologicznej, zabezpieczając w ten sposób pacjenta na wypadek konieczności transfuzji krwi w możliwość szybkiej diagnostyki oraz doboru odpowiednich składników krwi. Procedura badań przedtransfuzyjnych po uzyskaniu informacji o leczeniu chorego Daratumumabem lub chorego na szpiczaka plazmocytowego jest procedurą z użyciem DTT (dithiothreitol) lub DaraEx. DTT niszczy glikoproteinę CD38 na powierzchni krwinek czerwonych, przez co Daratumumab nie będzie reagował z krwinkami i nie zaburzy to procesu wykrycia istotnych klinicznie alloprzeciwciał. Różnica pomiędzy DTT a DaraEx polega na tym, iż DTT niszczy oprócz antygenu CD38 również antygen K z układu Kell . Do przetoczeń należy wówczas dobierać KKCz bez antygenu K, gdyż nie można wykluczyć u pacjenta obecności przeciwciał odpornościowych anty-K (8).

Czytaj też: Hemopoeza; krew jako tkanka łączna. Powstawanie i jej rola w organizmie