Lampy operacyjne – kryteria wyboru

Wybór określonego typu lamp determinuje nie tylko komfort pracy zespołu operacyjnego na długie lata, ale również przyczynia się do utrzymania dyscypliny finansowej (koszty związane z eksploatacją i konserwacją). Praca ma na celu krótką charakterystykę parametrów lamp operacyjnych z punktu widzenia użytkownika oraz przedstawienie podstawowych zasad postępowania z lampami w okresie przedoperacyjnym, śródoperacyjnym i pooperacyjnym.

Oświetlenie pola operacyjnego składa się z dwóch niezależnych lamp sufitowych, z których każdą można ustawić pod różnym kątem. Osoby, które od wielu lat pracują przy stole operacyjnym, pamiętają jeszcze zapewne lampy starej generacji. Sprzęt ten był bardzo trudny w obsłudze – trudno było „trafić” wiązką światła w miejsce, które chciał operator, trudno było też przesuwać taką lampę. Odpowiednie skupienie wiązki światła było niełatwe do uzyskania, nie mówiąc już o braku możliwości zwiększenia lub zmniejszenia natężenia światła. Pod lampą starej generacji było również bardzo gorąco.

To wszystko jest już historią. Teraz producenci prześcigają się w wymyślaniu coraz to nowych udogodnień mających na celu zwiększenie komfortu pracy zespołu operacyjnego.

Najważniejsze uregulowane prawem wymagania dotyczące oświetlenia na salach operacyjnych zostały określone w normie oświetleniowej PN-EN 12464-1 i tę normę muszą spełniać wszystkie lampy operacyjne.

Wybierając tak istotne na sali operacyjnej urządzenie, należy zwrócić uwagę, czy jest ono wykonane z materiałów wysokiej jakości, najlepiej od sprawdzonego producenta z wieloletnim doświadczeniem w produkcji lamp operacyjnych. Z uwagi na konieczność kontynuowania zabiegu nawet podczas awarii oświetlenia lampy muszą mieć opcję oświetlenia awaryjnego. W odniesieniu do niego wymaga się, aby po zaniku napięcia zasilającego ogólnego przełączenie w tryb pracy awaryjnej odbywało się automatycznie oraz aby po czasie nie większym niż 5 s średnie natężenie oświetlenia w polu operacyjnym było większe niż 40 000 lx. Powrót do początkowego natężenia oświetlenia powinien nastąpić po czasie nie dłuższym niż 40 s. Lampy operacyjne powinny być lekkie, a zarazem stabilne. Wygoda w użytkowaniu, ergonomiczne, łatwe manewrowanie czaszą, wyposażenie w uchwyty nadające się do sterylizacji czy łatwość czyszczenia i dezynfekcji to następne pożądane przez użytkownika cechy. Lampy na sale operacyjne powinny być dostosowane do nawiewu laminarnego. Wielu użytkowników wymaga, by w lampie była zamontowana kamera, z której obraz jest widoczny na ekranie monitora zamontowanego na dodatkowym, ruchomym ramieniu.

Podział lamp operacyjnych

Najprościej podzielić lampy operacyjne na halogenowe i ledowe.

• Lampy halogenowe, w których źródłem światła jest żarówka wypełniona gazem szlachetnym z małą ilością halogenu. Tego rodzaju lampy mają wysoki współczynnik odwzorowania barw, równy 100. Cechą, która przeszkadza większości użytkowników, jest wzrost temperatury w okolicy lampy, uznawany za czynnik przeszkadzający w pracy i zwiększający zmęczenie, zwłaszcza podczas długotrwałych, skomplikowanych procedur.
• Lampy ledowe oparte są na diodach elektroluminescencyjnych, nie nagrzewają się, emitują mniej ciepła, nie przepalają się tak często, mają dłuższą żywotność. Ich zaletą jest lekkość, co ułatwia manipulowanie, oraz możliwość regulacji natężenia i skupienia wiązki światła. Lampy ledowe mogą być z kolorowymi lub białymi diodami LED. Każda z nich w polu operacyjnym świeci światłem białym, z tym że w lampach z barwnymi diodami to światło powstaje w wyniku mieszania się barw światła pochodzącego z różnych diod, natomiast w lampach z białymi jest emitowane od razu jako światło białe. Z uwagi na możliwość powstawania kolorowych cieni w polu operacyjnym oświetlonym lampami z kolorowymi diodami większość użytkowników wybiera lampy z białymi diodami.

Cechy, jakie użytkownicy biorą pod uwagę przy wyborze lamp operacyjnych, to przede wszystkim bezcieniowość. Pozostałe parametry to: natężenie światła, temperatura barwowa światła, współczynnik odwzorowania barw, współczynnik oddawania barwy czerwonej (R9), wielkość oświetlanego obszaru, wgłębność wiązki światła i eliminacja zjawiska olśnienia.

Czytaj też: Bezpieczeństwo na bloku operacyjnym − stół operacyjny