NIK potwierdza: prawa pacjenta nadal łamane

NIK przeprowadziła kontrolę dotyczącą przestrzegania praw pacjenta w polskiej ochronie zdrowia. Jej wyniki nie napawają optymizmem. Przypadki naruszania praw pacjenta stwierdzono we wszystkich badanych obszarach. RPP, choć miał świadomość licznych problemów i nieprawidłowości w obszarze ochrony praw pacjenta, nie realizował w pełni wszystkich ustawowych zadań.

Najwyższa Izba Kontroli przyjrzała się przestrzeganiu praw pacjenta m.in. po analizie sprawozdań Biura Rzecznika Praw Pacjenta oraz opinii specjalistów z dziedziny praw pacjenta. Wynikało z nich, że najczęściej łamane są prawa pacjenta do wyrażenia zgody na udzielanie świadczeń zdrowotnych. Ograniczana jest też dostępność świadczeń. Poza tym personel medyczny nie zawsze respektuje prawo pacjenta do poszanowania jego intymności i godności oraz prawo do informacji.

Najważniejsze ustalenia kontroli

Słaby nadzór dyrektorów szpitali nad przestrzeganiem praw pacjenta

Kontrola ujawniła przypadki naruszania praw pacjenta w szpitalach we wszystkich badanych obszarach. Jednak różna była skala tych nieprawidłowości: od drobnych uchybień formalnych, które nie miały istotnego znaczenia dla pacjentów, po poważne naruszenia ich praw.

Najczęściej naruszanym prawem pacjenta było prawo do informacji. Pacjenci aż 65% kontrolowanych szpitali nie mieli pełnego dostępu do wszystkich, wymaganych prawem informacji, które dotyczyły m.in. możliwości zapisania się na listę oczekujących na udzielenie świadczenia, zasad zapisów na porady i wizyty, zasad potwierdzania prawa do świadczeń czy udogodnień dla osób z niepełnosprawnościami.

Okazało się także, że 5 z 18 podmiotów leczniczych objętych kontrolą NIK nie zapewniło pacjentom odpowiednich warunków pobytu w szpitalu. Zdarzało się, że sprzęty były zdewastowane, łazienki nieprzystosowane dla osób z niepełnosprawnościami, ogólnodostępne sanitariaty nie dawały się zamknąć, a w salach wieloosobowych brakowało parawanów pozwalających na zbadanie pacjenta z poszanowaniem jego prawa do godności i intymności. Jeden z rażących przykładów nierespektowania tego prawa dotyczył Szpitala Bielańskiego w Warszawie. Na Oddziale Ginekologiczno-Położniczym sala do porodów martwych znajdowała się w bezpośrednim sąsiedztwie sali, w której odbywały się porody żywych dzieci. Obie sale były tak ulokowane, że pacjentki w nich rodzące mogły mieć ze sobą bezpośredni kontakt i słyszeć siebie nawzajem. Ponadto w tym samym szpitalu na Oddziale Chorób Wewnętrznych w dniu oględzin dokonywanych przez kontrolerów NIK dwaj pacjenci byli hospitalizowani na korytarzu.

Ponadto:

• W 35% szpitali pacjenci nie uzyskali pełnej informacji o zabiegach podwyższonego ryzyka, którym mieli zostać poddani.
• W ponad ⅓ szpitali monitoring oceny i skuteczności leczenia bólu nie był prowadzony lub dokumentowany w pełni rzetelnie.
• Luki w monitoringu dotyczyły też stanu odleżyn i procesu ich leczenia. Taka sytuacja miała miejsce w niemal połowie szpitali (42%).
• W trzech kontrolowanych szpitalach prywatność pacjentów naruszano przez nieuzasadnione, nadmierne stosowanie monitoringu wizyjnego. Np. w Wielospecjalistycznym Szpitalu w Ostrowcu Świętokrzyskim od 2020 r. stosowano monitoring wizyjny z zapisem w pomieszczeniach udzielania świadczeń zdrowotnych, w tym m.in. w sali opatrunkowej, izolatkach czy salach obserwacyjnych.
• Część podmiotów leczniczych nieprawidłowo rejestrowała, analizowała lub zgłaszała zdarzenia niepożądane. Taka sytuacja miała miejsce w ok. ¼ szpitali objętych kontrolą NIK.
• W niemal połowie szpitali objętych kontrolą zarządzanie dokumentacją medyczną pacjentów pozostawiało wiele do życzenia.
• W ok. 30% kontrolowanych podmiotów pacjenci nie mogli umawiać się na wizyty drogą elektroniczną.

Rzecznik praw pacjenta nie zawsze skuteczny

Jak informuje NIK, RPP nie zawsze wywiązywał się ze swoich ustawowych obowiązków. Nie wystąpił np. z wnioskiem do ministra zdrowia o doprowadzenie do podjęcia inicjatywy ustawodawczej dotyczącej badań genetycznych dla celów zdrowotnych. Mimo że miał informacje z różnych źródeł – w tym z NIK – o nieprawidłowościach w tym obszarze.

W okresie objętym kontrolą rzecznik wszczął w sumie 6 339 postępowań wyjaśniających w sprawach o indywidualne naruszenie praw pacjenta. Z roku na rok takich postępowań było coraz więcej: w 2019 r. zaledwie 570, a do 29 września 2023 r. już 1 293. Co więcej, jak wykazała kontrola, rzecznik nie stworzył warunków organizacyjnych, które pozwalałyby na prowadzenie postępowań wyjaśniających w sposób rzetelny i zgodny z prawem.

Ponadto w niemal wszystkich analizowanych postępowaniach (85 z 87) przekroczono terminy określone w kodeksie postępowania administracyjnego. Przekroczenia terminów dotyczyły też postępowań w sprawie naruszenia zbiorowych praw pacjentów. W latach 2019-2023 (do 19 września) wszczęto ogółem 874 takie postępowania. W badanym okresie ich liczba wzrosła z 48 do 228. Dla ponad połowy analizowanych postępowań (12 z 22) poszczególne czynności wykonywano ze znacznym opóźnieniem, w skrajnym przypadku do ok. 20 miesięcy.

Podsumowanie

Kontrolę poświęconą wyłącznie przestrzeganiu praw pacjenta NIK podjęła po raz pierwszy. Wcześniej to zagadnienie było jedynie częścią innych kontroli.

Więcej o wynikach postępowania przeczytacie tutaj. Pod linkiem znajdziecie również pełną informację o wynikach kontroli.

Źródło: Najwyższa Izba Kontroli

Czytaj także: Obchody lekarskie w szpitalach. Eksperci nie mają złudzeń. Prawa pacjenta wciąż są naruszane