Masterplan w procesie planowania dużych inwestycji medycznych

Metodologia tworzenia projektu modernizacji i planowania obiektów medycznych

Zamawiający, planując budowę, modernizację lub rozbudowę szpitala, potrzebuje fachowego wsparcia w zakresie możliwości realizacyjnych przyszłej inwestycji. Konieczne jest więc zatrudnienie zespołu projektowego składającego się z architektów i technologów medycznych, którzy wspólnie z zespołem zamawiającego stworzą plan przyszłej inwestycji, ale także plan ewentualnego etapowania, połączenia z istniejącymi obiektami i ewentualnymi rozbudowami w przyszłości. Taki strategiczny plan jest w naszej metodzie zwany masterplanem medycznym.

Program medyczny

Podstawą tworzenia masterplanu i jego początkiem jest program medyczny zamawiającego – czyli zestaw usług medycznych, które zamawiający ma obecnie i planuje świadczyć w swoich obiektach. Ta wiedza i plany medyczne zamawiającego są zwykle bardzo dobrze przygotowane, lecz bez wiedzy specjalistów zamawiający nie jest w stanie stwierdzić, czy jego plany są możliwe do zrealizowania. Zamawiający nie potrafi odpowiedzieć na pytania: ile potrzeba powierzchni, by je zrealizować i jak zaprojektować obiekt, by był w przyszłości nowoczesnym, optymalnym szpitalem, czy planowana inwestycja jest w ogóle możliwa z uwagi na aspekty prawne, techniczne, konserwatorskie, przyrodnicze itd.

Uwarunkowania techniczne

W toku przygotowywania masterplanu badane są uwarunkowania techniczne budynków – stan instalacji, nośności konstrukcji, ogólny stan budowlany istniejących obiektów. Badany jest grunt, a nawet ewentualne zanieczyszczenia gleby i powietrza. Bez tej wiedzy trudno planować rozbudowy i nadbudowy szpitala.

Uwarunkowania prawne

Zbadanie zapisów studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego czy miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego (MPZP) jest kolejnym istotnym krokiem tworzenia masterplanu, w przypadku braku MPZP należy wystąpić o warunki lokalizacji celu publicznego zgodne z planowaną inwestycją (masterplanem), co da zamawiającemu pewność realizacji.

Uwarunkowania przyrodnicze

Określenie uwarunkowań przyrodniczych może spowodować konieczność wykonania inwentaryzacji drzewostanu, opracowywania raportów środowiskowych, co będzie miało wpływ na przyszłe tworzenie dokumentacji projektowej szpitala tak, by spełnić wszystkie wytyczne uwarunkowań środowiskowych.

Uwarunkowania konserwatorskie, górnicze itd.

Czasami rozbudowywane bądź modernizowane budynki są pod opieką konserwatora – masterplan służy więc do przeprowadzenia uzgodnień konserwatorskich i uzyskania opinii i decyzji konserwatorskich.

Masterplan służy też zaplanowaniu optymalizacji związanych z ochroną środowiska, wprowadzeniu w energetykę szpitala systemów OZE i innych programów mogących poprawić jego funkcjonowanie, takich jak: poczta pneumatyczna, systemy BMS, informatyzacja itp. – co oczywiście nie jest domeną projektu architektonicznego, ale może być włączone w struktury masterplanu.

Założenia teoretyczne projektu powinny opierać się na metodach naukowych i wiedzy zarówno projektanta, jak i użytkownika, wspartej zasobem wiedzy światowej z danej dziedziny. Pierwszą z tych metod jest evidence-based design (EBD), co można tłumaczyć jako projektowanie oparte na wiedzy, faktach.

Historia tej metody projektowej wywodzi się właśnie z problematyki budowy szpitali, a jej podstawy zostały opisane przez prof. Archiebalda Cochrane’a w 1972 r. Ten szkocki medyk, widząc rosnące koszty pracy szpitala, starał się opracować zasady racjonalnego działania w obiekcie medycznym. Dla architektów kluczowe okazały się zasady pozwalające lekarzom i pacjentom podnosić efektywność leczenia przy ograniczaniu kosztów. Wielu architektów, naukowców i organizacji podjęło tę tematykę, a organizacja „The Center of Health Design” w 1988 r. zdefiniowała pojęcie evidence-based design jako: proces podejmowania decyzji budowania środowiska (szpitalnego) w oparciu o potwierdzone badania naukowe, tak by osiągnąć możliwie najlepsze efekty, stosując następujące kroki:

• zdefiniowanie celów opartych na EBD,
• znalezienie potwierdzonych badaniami źródeł wiedzy i istotnych dowodów,
• krytyczne opracowanie zebranych dowodów,
• stworzenie koncepcji opartej na EBD,
• stworzenie hipotezy,
• określenie czynników istotnych dla wydajności,
• monitorowanie projektowania i budowy,
• mierzenie efektów zrealizowanego obiektu.

Kolejną istotną metodą jest: koncepcja lean design, która została zaadaptowana dla potrzeb projektowania obiektów medycznych z doświadczeń przemysłu. Szczególną rolę odegrały doświadczenia Toyoty i Taiichi Ohno, który określił zasady optymalnej produkcji w ubogiej w zasoby i wyniszczonej wojną Japonii. Szczególnie interesujące w kontekście zarządzania szpitalem jest pojęcie „mudy”, czyli marnotrawstwa. Ograniczenie „mudy” w zakresie oczekiwania (ang. waste of waiting), zbędnego transportu (ang. waste of transportation), zbędnego ruchu (ang. waste of motion) i niewykorzystanego potencjału pracowników (ang. waste of untapped human potential) to pola, w przypadku których architekt może wesprzeć dobrym projektem zarząd szpitala w dążeniu do optymalizacji. Koncepcja lean design, którą proponuję tłumaczyć jako oszczędne projektowanie, zakłada również optymalizację procesów zachodzących w budynku, co dla ochrony zdrowia może oznaczać optymalizację ruchu pacjenta, personelu w logicznym ciągu wykonywanych procedur i adekwatnym projekcie sąsiedztwa poszczególnych działów szpitala.

Nie wolno zapominać również o zasadach healing environment, które promuje we wszystkich swoich artykułach jako tworzenie przestrzeni terapeutycznej.

Czytaj też: Projektowanie laboratoriów medycznych