Innowacje w chirurgii onkologicznej: wykorzystanie robotyki chirurgicznej w leczeniu raka nerki

Chirurgia wspomagana robotycznie redefiniuje standardy w medycynie onkologicznej, wprowadzając nową jakość leczenia dla pacjentów z rakiem nerki. W czasach, gdy zaawansowane technologie wpływają na każdy aspekt naszego życia, również sala operacyjna staje się miejscem zaawansowanych innowacji. Dzięki systemom takim jak da Vinci chirurdzy mogą operować z niespotykaną dotąd precyzją, minimalizując ryzyko powikłań i znacznie skracając czas rekonwalescencji pacjentów.

W obliczu rosnących wskaźników zachorowalności na raka nerki takie innowacyjne podejście staje się niezbędne. Jak dokładnie robotyka chirurgiczna rewolucjonizuje leczenie tej choroby? Odpowiedź na to pytanie kryje się w niezwykłych możliwościach technologii, które przekładają się na realne korzyści dla pacjentów i otwierają nowy rozdział w walce z rakiem nerki.

Epidemiologia raka nerki

Rak nerki jest jednym z najczęstszych nowotworów złośliwych układu moczowego, a rak nerkowokomórkowy (RCC) stanowi aż 90% przypadków tej choroby. Według danych Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem w 2020 r. na świecie zdiagnozowano ok. 430 tys. nowych przypadków raka nerki. Co więcej, prognozy wskazują, że do roku 2040 liczba nowych przypadków ma wzrosnąć o 54%. Czyni to raka nerki jednym z najbardziej dynamicznie rozwijających się nowotworów. Zgodnie z raportem „Nowotwory złośliwe w Polsce w 2021 r.” liczba zachorowań na raka nerki wynosiła 5,9 tys.: 3,6 tys. wśród mężczyzn i 2,3 tys. wśród kobiet.

Epidemiologia raka nerki ujawnia również istotne różnice między płciami – ryzyko zachorowania u mężczyzn jest dwukrotnie wyższe niż u kobiet. Przyczyny tego zjawiska nie są do końca poznane, ale uważa się, że może to być związane z różnicami w stylu życia, narażeniem na czynniki ryzyka, takie jak palenie tytoniu czy nadciśnienie, oraz różnicami hormonalnymi.

Tradycyjne metody leczenia raka nerki

Leczenie raka nerki jest zależne od wielu czynników, w tym wielkości guza, jego lokalizacji, stadium zaawansowania oraz ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Chirurgia pozostaje złotym standardem w leczeniu RCC, z nefrektomią jako główną metodą usunięcia guza. Wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje nefrektomii:

1. Częściowa nefrektomia: Polega na usunięciu jedynie guza i niewielkiej części otaczającej go zdrowej tkanki nerki. Zabieg ten ma na celu maksymalne oszczędzenie zdrowej tkanki nerkowej. Jest to kluczowe dla zachowania funkcji nerki i zmniejszenia ryzyka przewlekłej choroby nerek. Częściowa nefrektomia jest preferowana, gdy guz jest mały i zlokalizowany w sposób umożliwiający bezpieczne usunięcie go bez konieczności usunięcia całej nerki.
2. Radykalna nefrektomia: Polega na usunięciu całej nerki, a w niektórych przypadkach także otaczających ją tkanek, w tym nadnercza czy okolicznych węzłów chłonnych. Jest stosowana głównie w przypadku większych, bardziej zaawansowanych guzów lub gdy częściowa nefrektomia nie jest możliwa.

Chociaż te tradycyjne metody chirurgiczne są skuteczne, wiążą się one z pewnymi wyzwaniami i ryzykiem. Otwarte operacje mogą prowadzić do znacznej utraty krwi, dłuższego czasu hospitalizacji, większego bólu pooperacyjnego, a także dłuższego okresu rekonwalescencji.

Ewolucja chirurgii minimalnie inwazyjnej

W ostatnich dekadach wprowadzenie chirurgii minimalnie inwazyjnej, takiej jak laparoskopia, przyniosło znaczną poprawę w leczeniu raka nerki. Laparoskopia umożliwia przeprowadzenie operacji przez kilka małych nacięć zamiast jednego dużego. To podejście wiąże się z mniejszą utratą krwi, krótszym czasem hospitalizacji i szybszą rekonwalescencją w porównaniu z tradycyjną chirurgią otwartą. Jednak laparoskopia ma swoje ograniczenia.

Wprowadzenie chirurgii wspomaganej robotycznie zrewolucjonizowało leczenie raka nerki. Ta zaawansowana technologia umożliwia chirurgom przeprowadzenie operacji z niezwykłą precyzją, minimalizując ryzyko powikłań i maksymalizując korzyści dla pacjentów.

Rozwój robotyki chirurgicznej

Najpopularniejszym systemem robotycznym stosowanym w chirurgii jest system da Vinci, opracowany przez firmę Intuitive Surgical. Na świecie zainstalowano już ponad 9,2 tys. systemów da Vinci, a przeszkolonych do ich obsługi zostało ponad 74 tys. chirurgów. Do 2023 r. przeprowadzono przy jego użyciu ponad 15,4 mln operacji.

Jak wynika z raportu „Rynek robotyki chirurgicznej w Polsce 2023. Prognoza na lata 2024-2028”, opublikowanego przez Upper Finance i Polską Federację Szpitali, w 2023 r. liczba zabiegów przeprowadzonych przy użyciu systemu da Vinci wzrosła o 100% w porównaniu z rokiem 2022. W 2024 r. do końca sierpnia wykonano już 8 tys. zabiegów z wykorzystaniem robotów da Vinci. Zabiegi z wykorzystaniem tego sytemu są obecnie wykonywane w 54 szpitalach w całym kraju. A liczba ta stale rośnie, gdyż szpitale inwestują w nowoczesne technologie, aby poprawić jakość leczenia i skrócić czas rekonwalescencji pacjentów.

System da Vinci pozwala chirurgom operować przy użyciu specjalnej konsoli, która kontroluje miniaturowe instrumenty chirurgiczne wprowadzane przez małe nacięcia. Kamera 3D o wysokiej rozdzielczości zapewnia chirurgowi powiększony, szczegółowy obraz wnętrza ciała pacjenta. Pozwala to na precyzyjne usunięcie guza z minimalnym uszkodzeniem otaczającej zdrowej tkanki. System da Vinci tłumaczy każdy ruch ręki chirurga w rzeczywiste ruchy instrumentów, umożliwiając precyzyjne cięcia i manipulacje.

Jednym z innowacyjnych narzędzi dostępnych w systemie da Vinci jest technologia fluorescencyjna Firefly. Umożliwia ona chirurgowi zobaczenie struktury naczyń krwionośnych i przepływu krwi w nerce, co jest szczególnie ważne podczas częściowej nefrektomii. Dzięki temu można dokładniej ocenić ukrwienie tkanek i zapobiec uszkodzeniu zdrowej tkanki nerkowej. Wykorzystanie systemu da Vinci opisano w 38 tys. publikacji naukowych, w tym ponad 3 tys. opublikowano w 2023 r.

Korzyści chirurgii wspomaganej robotycznie

Badania kliniczne potwierdzają, że chirurgia wspomagana robotycznie przynosi liczne korzyści w porównaniu z tradycyjnymi metodami chirurgicznymi. Poniżej zaprezentowano dane na podstawie przeglądu literatury i metaanalizy przeprowadzonej przez firmę Intuitive, obejmującej recenzowane badania porównawcze opublikowane w okresie od 1 stycznia 2010 r. do 17 października 2018 r. Do metaanalizy wyników klinicznych włączono metaanalizy randomizowanych badań kontrolowanych, randomizowane badania kontrolowane, metaanalizy prospektywnych badań porównawczych oraz badania porównawcze z dużych baz danych. Do metaanaliz wyników zgłaszanych przez pacjentów włączono te same rodzaje badań, a dodatkowo metaanalizy retrospektywnych badań kohortowych.

Mniejsza utrata krwi

W porównaniu z otwartą chirurgią pacjenci poddani chirurgii wspomaganej robotycznie doświadczają znacznie mniejszej utraty krwi. Średnia różnica wynosi aż 94 ml, co przekłada się na mniejsze ryzyko powikłań i potrzebę transfuzji. W porównaniu z laparoskopią różnica ta wynosi średnio 16,5 ml, co również jest istotne dla bezpieczeństwa pacjenta.

Krótszy czas hospitalizacji

Jednym z kluczowych wskaźników skuteczności chirurgii jest czas pobytu pacjenta w szpitalu. Pacjenci po zabiegu wspomaganym robotycznie spędzają w szpitalu średnio o 1,81 dnia mniej niż pacjenci poddani operacji otwartej. W przypadku porównania z laparoskopią różnica wynosi 0,13 dnia (ok. 3,12 godziny), co ma znaczący wpływ na komfort pacjenta i koszty opieki zdrowotnej.

Zmniejszenie ryzyka powikłań

Chirurgia wspomagana robotycznie wiąże się ze znacznym zmniejszeniem ryzyka powikłań pooperacyjnych. Badania wykazały, że pacjenci są o 42% mniej narażeni na wystąpienie powikłań w ciągu 30 dni od operacji w porównaniu z operacją otwartą. Natomiast ryzyko poważnych powikłań spada o 39%. W porównaniu z laparoskopią ryzyko powikłań pooperacyjnych jest mniejsze o 17%, co podkreśla bezpieczeństwo i skuteczność tej metody.

Mniejsze odczuwanie bólu

Dzięki precyzji chirurgii robotycznej i mniejszemu uszkodzeniu tkanek pacjenci doświadczają mniejszego bólu pooperacyjnego. W badaniach porównujących skalę bólu VAS (Visual Analog Scale) pacjenci po chirurgii wspomaganej robotycznie mieli znacznie niższe wyniki niż ci poddani laparoskopii, co przekłada się na mniejsze zapotrzebowanie na leki przeciwbólowe i szybszą rekonwalescencję.

Lepsza ochrona funkcji nerek

Częściowa nefrektomia wspomagana robotycznie pozwala na precyzyjne usunięcie guza z minimalnym uszkodzeniem zdrowej tkanki nerkowej. Dzięki temu ryzyko wystąpienia przewlekłej choroby nerek po operacji jest znacznie niższe. Ponadto technologia Firefly pozwala na lepszą ocenę ukrwienia nerki podczas zabiegu, co pomaga w ochronie funkcji nerek.

Skrócony czas ciepłego niedokrwienia

W trakcie częściowej nefrektomii czas, przez który przepływ krwi do nerki jest wstrzymany (tzw. czas ciepłego niedokrwienia), ma kluczowe znaczenie dla zachowania funkcji nerki. Chirurgia wspomagana robotycznie pozwala na skrócenie tego czasu średnio o 3 minuty w porównaniu z laparoskopią, co jest istotne dla zdrowia pacjenta.

Niższe wskaźniki konwersji do operacji otwartej

W porównaniu z laparoskopią chirurgia wspomagana robotycznie ma o 52% mniejsze prawdopodobieństwo konwersji do operacji otwartej, co oznacza, że zabieg jest rzadziej przerywany z powodu komplikacji.

Technologiczne wsparcie dla chirurgów

Chirurgia wspomagana robotycznie oferuje chirurgom zaawansowane technologie, takie jak stabilizacja narzędzi, filtry drżenia i zaawansowana wizualizacja. Dzięki temu mogą oni wykonywać nawet najbardziej skomplikowane operacje z większą precyzją i bezpieczeństwem.

Aktualne trendy i wdrożenie chirurgii robotycznej

Z biegiem lat zastosowanie chirurgii wspomaganej robotycznie w leczeniu raka nerki znacznie wzrosło. W analizie National Cancer Database (NCDB) z lat 2010–2015 stwierdzono, że odsetek minimalnie inwazyjnych częściowych nefrektomii stale rośnie, głównie dzięki coraz częstszemu wykorzystaniu chirurgii robotycznej. Badania przeprowadzone w USA i Niemczech potwierdzają, że w obu krajach obserwuje się wzrost zastosowania tej metody, przy czym Niemcy przyjmują to podejście w jeszcze większym stopniu. W Stanach Zjednoczonych, według danych z Premier Healthcare Database, w 2020 r. aż 76% wszystkich częściowych nefrektomii było przeprowadzanych przy użyciu chirurgii wspomaganej robotycznie, co oznacza wzrost o 16% w porównaniu z 2013 r.

Wnioski

Chirurgia wspomagana robotycznie stanowi nową erę w leczeniu raka nerki, oferując pacjentom i chirurgom wiele korzyści. W porównaniu z tradycyjnymi metodami, takimi jak operacja otwarta czy laparoskopia, chirurgia robotyczna zapewnia mniejszą utratę krwi, krótszy czas hospitalizacji, mniejsze ryzyko powikłań i bólu, a także większą precyzję i ochronę funkcji nerek. Dzięki zaawansowanym technologiom, takim jak system da Vinci, możliwe jest przeprowadzanie nawet najbardziej skomplikowanych operacji z niespotykaną wcześniej precyzją.

W obliczu rosnącej liczby zachorowań na raka nerki na całym świecie chirurgia wspomagana robotycznie odgrywa kluczową rolę w poprawie wyników leczenia i jakości życia pacjentów. Jej rosnąca popularność i zastosowanie w praktyce klinicznej stanowią dowód na to, że jest to kierunek przyszłości w leczeniu onkologicznym.

Joanna Szyman
prezes zarządu NEO Hospital, członek rady naczelnej Polskiej Federacji Szpitali

Czytaj także: Urolog z Rzeszowa pierwszym w UE trenerem chirurgii robotycznej