Planowanie i organizacja czasu pracy w szpitalach

Ergonomia

Co więcej: ze względu na możliwe ciężkie warunki fizyczne na niektórych stanowiskach, starzejący się personel i pracę w systemie 24/7, harmonogramy w szpitalach powinny uwzględniać również aspekty ergonomiczne.

Istnieje wiele badań udowadniających negatywny wpływ pracy zmianowej na zdrowie. Każdy, kto pracuje nieregularnie, a zwłaszcza w nocy, wie, jak jest to obciążające, zarówno pod kątem samopoczucia, jak i aspektów społecznych.

Szczęśliwie istnieje również szereg badań dostarczających wiedzę pozwalającą minimalizować negatywne skutki pracy nieregularnej, w tym pracy nocnej.

Tworząc harmonogramy warto stosować się do tych wskazówek. Dla szpitali ich zastosowanie jest właściwie bezkosztowe, a każdy pracownik bardzo odczuje zmianę.

Oto one:

1. Rotacja do przodu

Kierunek rotacji zmian do przodu jest lepszy (poranna zmiana – popołudniowa zmiana – nocna zmiana), niż rotacja do tyłu (nocna zmiana – popołudniowa zmiana – poranna zmiana) z dwóch głównych powodów:

(a) jest w zgodzie z cechą cyklu dobowego, który w przypadku braku wskazówek dotyczących upływu czasu trwa u człowieka dłużej niż 24 godziny;

(b) pozwala na lepszą regenerację organizmu dzięki dłuższemu czasowi odpoczynku.

2. Nie więcej niż 3-4 identyczne zmiany z rzędu

Zbyt duża liczba (5 lub więcej) identycznych zmian pod rząd ma silny, negatywny wpływ na zegar biologiczny człowieka. W przypadku zmian nocnych oraz wcześnie rozpoczynanych zmian rannych prowadzi do kumulacji niedoboru snu.

3. Nie mniej niż 2 kolejne i nie więcej niż 6 kolejnych zmian z rzędu

Pojedyncze zmiany powodują fragmentację czasu wolnego i tworzą nieregularny wzór grafiku. Z kolei długie ciągi zmian z rzędu prowadzą do kumulacji zmęczenia. Wraz z nim znacząco rośnie ryzyko pomyłki i wypadku przy pracy.

4. Średni tygodniowy czas pracy osoby zatrudnionej na pełny etat między 34 a 38 godzin

Maksymalna liczba godzin pracy jest uzależniona od tego, jak silnie charakter pracy obciąża organizm. Na przykład w sytuacji pracy w hałasie, w wysokiej temperaturze czy pracy wymagającej znacznej koncentracji, średniotygodniowy czas pracy powinien być krótszy.

5. Półgodzinna przerwa w środku zmiany

Przepisy kodeksu pracy (Art. 134) mówią, że przy dobowym wymiarze czasu pracy wynoszącym 6 godzin lub więcej, pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut (wliczanej do czasu pracy). Wedle zasad ergonomii przerwa powinna wynosić przynajmniej pół godziny, mieć miejsce mniej więcej w środku zmiany, a w przypadku prac szczególnie obciążających organizm – powinna być dłuższa niż 30 minut.

6. Długość zmiany nie więcej niż 9 godzin

Badania pokazują, że długość zmiany silnie wpływa na zmęczenie, koncentrację, szybkość i jakość podejmowanych decyzji itd. Po 8-9 godzinach pracy ten wpływ zaczyna szybko rosnąć, a wraz z nim prawdopodobieństwo błędu i wypadku.

7. Początek i koniec zmiany około godz. 7:00-15:00-23:00

Ta pozornie niewielka, bo wynosząca tylko 1 godzinę różnica początku zmiany jest bardzo znacząca w przypadku zmiany porannej, gdyż wpływa na długość odpoczynku nocnego, jakość snu i regenerację psychiczną i fizyczną oraz na nastrój. Osoby zaczynające pracę o 6.00 rano, mieszkające z dala od miejsca pracy, muszą często wstać około 4.00 w nocy. Może to prowadzić do chronicznego niedoboru snu i wielu negatywnych konsekwencji tego stanu.

8. Przewidywalne grafiki pracy

Przewidywalność i stabilność grafiku są konieczne dla utrzymania zdrowej równowagi pomiędzy życiem prywatnym a życiem zawodowym.

9. Nie mniej niż 40% wolnych wieczorów i weekendów

W naszym kręgu kulturowym życie towarzyskie i ważne wydarzenia rodzinne mają najczęściej miejsce w weekendowe wieczory. Zwłaszcza młodzi ludzie, którzy pracują w trybie trzyzmianowym przez wszystkie dni w tygodniu, uskarżają się na utratę ważnych dla nich kontaktów i społeczną izolację.

Oprogramowanie

Zarówno wdrożenie samodzielnego planowania, jak i stosowanie i przestrzeganie zasad ergonomii, jest łatwiejsze w momencie, gdy szpital korzysta z zaawansowanych narzędzi IT wspomagających te procesy. Wierzę, że technologia powinna usprawnić procesy planowania pracy lekarzy, a w konsekwencji pozytywnie wpłynąć na poziom opieki nad pacjentem. Niezależnie od tego, czy oznacza to umożliwienie personelowi większej kontroli nad czasem pracy, czy też lepsze dostosowanie planów urlopowych, aby uniknąć anulowania opieki nad pacjentami.

Przykładowo, zakład opieki Zorgbedrijf w Antwerpii zdecydował się na optymalizację i automatyzację planowania czasu pracy personelu z naciskiem na efektywność i satysfakcję pracowników. W sumie około 700 pracowników mobilnych odwiedzających pacjentów w domach i około 3500 personelu stacjonarnego w Zorgbedrijf Antwerp planuje swoją pracę z wykorzystaniem zaawansowanego oprogramowania. Dzięki temu proces planowania jest niemal całkowicie zautomatyzowany, co oznacza duże oszczędności na kosztach osobowych związanych z koniecznością zatrudniania personelu do planowania i zarządzania harmonogramami. Dodatkowo personel jest planowany wydajnie i elastycznie, co zwiększa produktywność chociażby poprzez optymalizację tras pracowników mobilnych.

Szczepienia

W Holandii poszczególne gminy w regionach są odpowiedzialne za monitorowanie zdrowia ludzi zgodnie z ustawą o zdrowiu publicznym. Zajmują się profilaktyką chorób, wsparciem i ochroną zdrowia swoich mieszkańców oraz udzielają obywatelom, firmom i gminom fachowych porad w zakresie zdrowia. Obecnie nadzorują między innymi organizację badań przesiewowych i szczepień przeciwko COVID-19. W Holandii działa łącznie dwadzieścia pięć takich miejskich usług zdrowotnych (GGD).

Doświadczenia firmy doradczej Dehora ze współpracy z dziewięcioma placówkami odpowiedzialnymi za testowanie i szczepienia jednej trzeciej całej holenderskiej populacji, czyli około sześciu milionów ludzi, pokazują jednoznacznie jak skomplikowany jest to proces.

Biorąc pod uwagę, że znacznie większa liczba ludności w Polsce zostanie zaszczepiona dopiero od początku wiosny tego roku, kiedy konieczne będzie podanie milionów dawek osobom zainteresowanym szczepieniami, konieczne jest bardzo staranne zaplanowanie potencjału kadrowego tych miejsc szczepień.

Warto mieć to również na względzie, jeśli chcemy zapewniać nie tylko sprawność procesu, ale również zadbać o personel medyczny. Zasługują na to bardziej niż ktokolwiek.

Łukasz Chodkowski
Dyrektor Zarządzający, Déhora