Dotacje dla szpitali – przegląd możliwości finansowania inwestycji

Małgorzata Okularczyk-Okoń, prezes zarządu Collect Consulting, omawia i komentuje tegoroczne możliwości finansowania inwestycji szpitalnych.

Pierwszy kwartał 2025 roku jest już niemal za nami. Sytuacja finansowa wielu placówek medycznych jest niestety trudniejsza niż w zeszłym roku. Dyrektorzy i kadra zarządzająca skupiają się przede wszystkim na zarządzaniu operacyjnym budżetami szpitali. Mimo funkcjonowania w sytuacji permanentnych niedoborów środków finansowych szpitale nie porzucają planów inwestycyjnych i rozwojowych. I z jeszcze większą determinacją ubiegają się o wsparcie projektów ze środków unijnych czy ministerialnych.

Ostatnie kilka miesięcy obfitowało w nabory wniosków o dofinansowanie. Środki z Krajowego Planu Odbudowy (KPO), Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko 2021-2027 (FEnIKS) czy Funduszy Europejskich dla regionów pozwolą na realizację co najmniej kilkuset przedsięwzięć. Nie oznacza to, że możliwości dotacyjne dla szpitali się wyczerpały. Wręcz przeciwnie, kolejne miesiące będą obfitować w nowe nabory dla placówek medycznych. Warto więc prześledzić plany Ministerstwa Zdrowia i pozostałych grantodawców, żeby poprawić efektywność ekonomiczną planowanych inwestycji i choć w części sfinansować je ze środków zewnętrznych.

Środki z budżetu państwa – ekspresowy nabór

Przegląd możliwości dotacyjnych zacząć należy od błyskawicznego naboru na inwestycje budowlane ze środków budżetu państwa z części 46 – Zdrowie. To trwający od 20 marca do 3 kwietnia 2025 roku nabór dla jednostek organizacyjnych nadzorowanych przez ministra zdrowia (MZ), w tym uczelni medycznych, podmiotów leczniczych, dla których MZ jest podmiotem tworzącym, podmiotów leczniczych utworzonych i nadzorowanych przez uczelnie medyczne oraz podmiotów leczniczych w formie spółek, w których prawa z akcji Skarbu Państwa wykonuje MZ. Maksymalne dofinansowanie zadań budowlanych to 5 mln zł, a okres realizacji to 31 grudnia 2025 roku dla zadania jednorocznego i 31 grudnia 2026 roku dla projektów dwuletnich. Warunkiem startu przez szpitale kliniczne czy instytuty jest posiadanie ważnej i pozytywnej opinii o celowości inwestycji (OCI) dla przedsięwzięcia. Ponad setka placówek może w ramach inwestycji budowlanych ubiegać się również o finansowanie doposażenia w sprzęt i aparaturę medyczną, w tym w sprzęt wysokospecjalistyczny oraz środki trwałe, wartości niematerialne i prawne będące tzw. pierwszym wyposażeniem obiektu budowlanego. Budżet zaplanowany przez MZ to ponad 218 mln zł. Kilkunastodniowe okienko naborowe premiuje szpitale z dobrze przygotowywanymi inwestycjami.

Trzy kolejne nabory z KPO

Drugi i trzeci kwartał 2025 roku to aż trzy zaplanowane nabory w ramach KPO. I tu znów czas będzie przeciwnikiem w walce o dotacje. Szpitale będą musiały się zmierzyć nie tyle z terminem naboru, co terminem realizacji inwestycji. Data zakończenia inwestycji w ramach KPO to 30 czerwca 2026 roku, czyli niewiele ponad rok. Na dniach powinien ruszyć, kilkukrotnie już zapowiadany, nabór w ramach D1.1.2 – Przyspieszenie procesów transformacji cyfrowej ochrony zdrowia poprzez dalszy rozwój usług cyfrowych w ochronie zdrowia. Placówki zakwalifikowane do sieci szpitali będą mogły sfinansować pakiet inwestycji w zakresie integracji z systemami e-zdrowia, cyberbezpieczeństwa, digitalizacji dokumentacji medycznej czy wdrożenia rozwiązań AI i podłączenia do centralnego repozytorium danych medycznych. Minimalna kwota dofinansowania uzależniona będzie od szpitalnego zabezpieczenia świadczeń opieki zdrowotnej, który posiada placówka, a także od zakresu projektu uwzględniającego lub nie komponent AI. 100-procentowy poziom dofinansowania inwestycji netto, podobnie jak w poprzednich naborach, zmuszać będzie szpitale do konieczności zabezpieczenia środków na pokrycie podatku VAT 23%. Niemniej jednak inwestycje, które sfinansować będzie można dotacją z KPO, polegające w części na integracji szpitalnych systemów z narzędziami i rozwiązaniami Centrum e-Zdrowia (CeZ), nie ominą w przyszłości większości instytucji, stąd dotacja wydaje się być ogromna korzyścią i oszczędnością środków własnych.

Jako kolejnego spodziewać się należy naboru dla Krajowej Sieci Kardiologicznej (KSK). Po zakończonym pilotażu aktualnie trwają prace legislacyjne, które powołają do życia KSK, czyli sieć zakwalifikowanych ośrodków specjalizujących się w diagnostyce i leczeniu chorób serca. I właśnie dla tych szpitali (nie wiadomo jeszcze czy na wszystkich trzech zaplanowanych poziomach zabezpieczenia) uruchomiony zostanie konkurs na zakup lub modernizację sprzętu oraz inwestycje w infrastrukturę w ramach działania D1.1.1 Rozwój i modernizacja infrastruktury centrów opieki wysokospecjalistycznej i innych podmiotów leczniczych (kardiologia). Zapewne nabór wzorowany będzie na rozstrzygniętym w lutym konkursie dla szpitali funkcjonujących w ramach Krajowej Sieci Onkologicznej (KSO).

Ostatnim z naborów w ramach KPO, który planowany jest na drugą połowę 2025 roku, to nabór dla tzw. szpitali ogólnych. W tym wypadku uruchomienie konkursu uzależnione jest od zmian regulacyjnych – kamienia milowego KPO – uchwalenia ustawy o reformie szpitalnictwa. Inwestycje w sprzęt i aparaturę oraz infrastrukturę zamkną pulę 18 mld zł przeznaczonych na ochronę zdrowia w ramach KPO.

FEnIKS i Fundusze Europejskie w regionach

KPO nie wyczerpuje możliwości ubiegania się przez szpitale o wsparcie ze środków unijnych. Tyczy się to zarówno dużych, specjalistycznych placówek, jak i małych podmiotów medycznych. Już niebawem otwarty zostanie nabór w ramach projektu grantowego „Wsparcie infrastrukturalne centrów zdrowia psychicznego (CZP)” dla dorosłych oraz ośrodków/zespołów środowiskowej opieki psychologicznej i psychoterapeutycznej (pierwszy poziom referencyjny) dla dzieci i młodzieży. Grantobiorcy będą mogli w swoich projektach sfinansować niezbędne prace budowlane, zakup wyposażenia, pomocy terapeutycznych, wyposażenia medycznego i narzędzi diagnostycznych czy infrastruktury IT. Szczegóły z pewnością pojawią się niebawem, w tym najbardziej wyczekiwany i interesujący placówki – katalog beneficjentów. Szpitale i ośrodki, które nie będą uprawnione do startowania w konkursie w ramach FEnIKS, źródła finansowania swoich inwestycji dla centrów zdrowia psychicznego czy opieki psychiatrycznej dla dzieci szukać mogą w ramach konkursów z Funduszy Europejskich dla poszczególnych województw.

Zgodnie z harmonogramem na okres lipiec-wrzesień 2025 roku zaplanowano uruchomienie kolejnego naboru na inwestycje w infrastrukturę, sprzęt i wyposażenie ambulatoryjnej opieki specjalistycznej (AOS) zmierzające do odwracania piramidy świadczeń i rozwój opieki jednego dnia w ponadregionalnych podmiotach leczniczych (Działanie 6.1 6.1 System ochrony zdrowia FEnIKS). Tzw. linia demarkacyjna określa, które placówki mogą ubiegać się o dofinansowanie na zadania inwestycyjne w ramach naboru krajowego (szpitale ponadregionalne), a które (pozostałe – gdzie organem założycielskim są jednostki samorządu terytorialnego) w ramach naborów ogłaszanych przez poszczególne urzędy marszałkowskie. Tutaj nabory w wielu województwach wystartowały jeszcze pod koniec 2024 roku.

Warto także wspomnieć o kolejnych zaplanowanych na ten rok rundach naboru dla placówek podstawowej opieki zdrowotnej w ramach projektu: „Wsparcie podstawowej opieki zdrowotnej (POZ)”. Inwestycje przychodni mogą dotyczyć zakupu sprzętu medycznego i wyposażenia wspomagających proces udzielania świadczeń zdrowotnych oraz sprzętu i oprogramowania teleinformatycznego, a także wykonania robót budowlanych celem dostosowania się podmiotów do świadczenia nowych funkcji zdrowotnych (np. podstawowa opieka fizjoterapeutyczna, rozszerzony zakres diagnostyki, opieka koordynowana, opieka dietetyka, edukacja zdrowotna itp.).

Co jeszcze w regionach?

Dotacje dla szpitali w ramach Funduszy Europejskich dla regionów to również szeroki wachlarz możliwości. Dotacje na inwestycje w AOS i CZP to nie wszystko. Bodajże najchętniej wykorzystywane przez szpitale środki z dotacji dotyczą zadań związanych z termomodernizacją obiektów szpitalnych, poprawą efektywności energetycznej oraz montażem instalacji OZE. Tutaj śledzić należy ogłoszenia konkursowe w swoich województwach. Dotacje te są o tyle korzystne, że w przeciwieństwie do KPO pozwalają sfinansować inwestycje wraz z podatkiem VAT (kwota brutto inwestycji), choć już nie w 100, lecz w 75-90%.

Jeżeli już o AOS-ach mowa, to przypominać trzeba również o planowanych na 2025 rok pierwszych naborach wniosków w ramach projektu „Dostępność plus dla ambulatoryjnej opieki specjalistycznej”. O dofinansowanie będą mogły ubiegać się publiczne i niepubliczne placówki medyczne udzielające co najmniej 3 lata świadczenia w zakresie AOS w więcej niż jednej specjalizacji. Istotą projektów ma być poprawa dostępności placówek medycznych świadczących AOS dla osób ze szczególnymi potrzebami oraz zwiększenie jakości udzielanych przez nie świadczeń. Te granty udzielane będą w ramach Funduszy Europejskich dla Rozwoju Społecznego (FERS).

Drugim z obszarów finansowanym z dotacji regionalnych dla szpitali i placówek medycznych funkcjonujących w publicznym systemie opieki zdrowotnej (lecznictwo otwarte i zamknięte) są środki na e-zdrowie i poprawę cyberbezpieczeństwa. Szczególnie to drugie, tj. wdrożenie rozwiązań wspomagających cyberbezpieczeństwo w placówkach ochrony zdrowia, jest obecnie „na topie”. Plusem dotacji z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej, w odróżnieniu od dotacji z KPO, jest znacznie dłuższy okres realizacji inwestycji, sięgający odpowiednio 2027 i końca 2029 roku. Pozwala to szpitalom odpowiednio zaplanować inwestycje mimo rozlicznych problemów finansowych i nierzadko zatorów płatniczych.

Fundusz Medyczny – 320 mln i 4 mld zł na onkologię

Drugi i trzeci kwartał 2025 roku to również kilka naborów dla szpitali w ramach Funduszu Medycznego. W pierwszej kolejności spodziewać się należy ogłoszenia konkursu w ramach subfunduszu infrastruktury strategicznej (SIS) dla szpitali onkologicznych – w ślad za anulowanym naborem z 2023 roku. Swoje propozycje programów strategicznych (odpowiedniki wniosków o dofinansowanie inwestycji) będą mogły, być może już w kwietniu, składać szpitale zakwalifikowane do najwyższego poziomu zabezpieczenia szpitalnego o profilu onkologicznym oraz wybrane placówki pediatryczne zajmujących się leczeniem chorób nowotworowych. Zapewne będzie to kolejna szansa dla szpitali będących w Krajowej Sieci Onkologicznej, którym nie udało się uzyskać dofinansowania na swoje inwestycje w ramach KPO. Przewidywany budżet naboru to aż 4,2 mld zł, czyli 80% kwoty przewidzianej w ramach naboru SOLO ONKO.

Kolejną dotacyjną szansę Fundusz Medyczny otworzy przed szpitalami będącymi w systemie Państwowego Ratownictwa Medycznego. W ramach środków z subfunduszu modernizacji podmiotów leczniczych (SMPL) – 126 mln zł – szpitale będą mogły ubiegać się o dotacje na budowę i modernizację całodobowych lądowisk dla śmigłowców ratunkowych przy szpitalnych oddziałach ratunkowych.

Ostatnim z zapowiadanych naborów, również w ramach SMPL, będzie wyczekiwany od niemalże dwóch lat konkurs na wymianę łózek szpitalnych wraz z materacami i szafkami przyłóżkowymi. Zabudżetowane 200 mln zł na ten cel wydają się być niezwykle „łakomym kąskiem” dla wielu placówek medycznych.

Inwestycje – tylko część sukcesu

Katalog dotacji dostępnych dla szpitali na ten rok jest ogromny. To ogromna szansa na wielomilionowe inwestycje w drodze do lepszej opieki medycznej. Finansowanie dotacyjne nie rozwiązuje niestety problemu permanentnego braku środków w systemie opieki zdrowotnej. Aczkolwiek nie sposób przejść obok takich możliwości i szans obojętnie.

Czytaj także: Warmińsko-mazurskie szpitale zainwestują w rozwój ponad 36 mln zł