Bezpieczeństwo na bloku operacyjnym − stół operacyjny

Stół operacyjny jest wyrobem medycznym, który ma niebagatelne znaczenie dla zapewnienia bezpieczeństwa pacjentowi, zwłaszcza poprzez zastosowanie różnych nowatorskich rozwiązań gwarantujących m.in. komfort cieplny (systemy grzewcze) czy bezpieczne ułożenie na stole (materace z pamięcią kształtu, stabilizatory).

Stół operacyjny to podstawowy element wyposażenia sali operacyjnej. Producenci stołów operacyjnych oferują wiele różnych rozwiązań mających na celu zwiększenie bezpieczeństwa pacjenta i poprawę ergonomii pracy. Stół operacyjny, najogólniej rzecz biorąc, składa się z podstawy i blatu zbudowanego z segmentów, których liczba może być różna. Segmenty te są łączone, najczęściej na zasadzie szybkozłączy (sworzeń − gniazdo).

Najczęściej wybierane są stoły operacyjne z blatem przeziernym dla promieni RTG. Istnieją też stoły operacyjne fluoroskopowe, które charakteryzują się tym, że podstawa stołu jest umieszczona bliżej głowy pacjenta, co umożliwia łatwe manewrowanie ramieniem C w czasie zabiegu. Stoły te są najczęściej stosowane w chirurgii naczyniowej.

Celem pracy jest opisanie podstawowych parametrów stołów operacyjnych i zasad bezpiecznego postępowania z nimi przed operacją, w jej trakcie i po operacji.

Najogólniej rzecz biorąc, stoły można podzielić na stacjonarne i mobilne. Stoły mobilne mogą mieć różnego typu udogodnienia, na przykład automatycznie wysuwane i chowane stopki stabilizujące stół do podłoża, obie osie skrętne czy dodatkowe koło z napędem, co ułatwia kierowanie stołem operacyjnym i jego przemieszczanie. Istnieją również stoły operacyjne systemowe, czyli takie, w których podstawa stołu jest na stałe przymocowana do podłogi, a blaty są wymienne, przewożone specjalnymi transporterami. Dla potrzeb chirurgii naczyniowej zostały opracowane stoły operacyjne „współpracujące” z angiografem, oznacza to możliwość wykonywania ruchów stołu z poziomu pulpitu sterowniczego angiografu.

Stoły operacyjne można również podzielić ze względu na napęd:

• stoły operacyjne z napędem mechanicznym, połączonym zwykle z siłownikami hydraulicznymi. Oparty jest on na pompie nożnej, co umożliwia regulację blatu stołu. Regulacja ta realizowana jest za pomocą pedału nożnego. Wszystkie elementy konstrukcyjne układu hydraulicznego są zwykle umieszczone wewnątrz kolumny stołu w zamkniętym systemie, który eliminuje możliwość wycieku oleju z układu hydraulicznego podczas ewentualnej awarii napędu oraz zapobiega zanieczyszczeniu sali operacyjnej w trakcie przeprowadzanego zabiegu. Pozostałe regulacje funkcjonalne kolumny stołu oraz większość regulacji funkcyjnych poszczególnych segmentów blatów operacyjnych dokonywana jest za pomocą przekładni mechanicznych, indywidualnie regulowanych przy pomocy korb umieszczonych z boku stołu, pod blatem operacyjnym − korby te posiadają składane rączki. Wybrane mechaniczne regulacje funkcjonalne segmentów blatów operacyjnych realizowane są manualnie;
• stoły operacyjne z napędem elektromechanicznym, realizowanym poprzez zastosowanie niezależnych silników elektrycznych sterujących poszczególnymi, pojedynczymi regulacjami funkcjonalnymi samej kolumny lub poszczególnych segmentów blatu. Sterowanie poszczególnymi elektromechanicznymi regulacjami funkcjonalnymi blatu operacyjnego oraz kolumny stołu odbywa się za pomocą przewodowego pilota wyposażonego w funkcjonalnie oznakowane przyciski odpowiadające poszczególnym regulacjom kolumny i blatu stołu. Niektóre tego typu stoły wyposażone są w dodatkowy pilot bezprzewodowy lub sterownik nożny czy w awaryjny panel sterowania stołem umieszczony na kolumnie stołu;
• stoły operacyjne z napędem elektrohydraulicznym − niektóre funkcje regulowane są pilotem, pozostałe przy użyciu systemów hydraulicznych.

Istotną rzeczą przy regulacji napędów elektrycznych są parametry pilota, na przykład wypoziomowanie stołu przy użyciu jednego przycisku, przesuw wzdłużny blatu, przechyły boczne, podświetlenie klawiszy itp. Poza tym istotna dla użytkownika jest możliwość pracy stołu z zasilaniem sieciowym 230 V w trybie awaryjnym.

Czytaj też: Procedury postępowania ze sprzętem w zakresie bezpieczeństwa pacjenta i personelu – ramię C